Delfin w kulturze

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Fresk z delfinami, pałac w Knossos
Adriaen Collaert, Arion i Delfin, między 1580 a 1600
Delfin owinięty wokół kotwicy. Katakumby w Suzie, IV wiek n.e.
Delfin jako atrybut alegorii wody (Pierre Legros, Alegoria wody, Wersal)
Kupidyn na delfinie, I wiek n.e., Ermitaż
Delfiny umieszczone w trzonie barokowej fontanny Trytona w Nysie
Herb Ambleville

Delfin w kulturze – opis wystąpień delfina i jego symboliki w kulturze.

Delfin jest obecny w wierzeniach i kulturze wielu narodów, szczególnie tych, których historia związana jest z morzami lub oceanami. Współczesna symbolika łączy delfina z morzem i jego potęgą[1], ale też z łagodnością, miłością, przyjemnością, wolnością[2]. Delfin jest również symbolem szybkości. Według Pliniusza delfin jest „najszybszym pośród wszystkich stworzeń”[3]. W sztuce występuje też w parze z kotwicą jako symbol szybkości (delfin) i powolności (kotwica)[4]. Jest uważany za ratownika i przewodnika, a jego zabawy na falach sprawiają, że traktuje się go również jako symbol radości i uciesznych igraszek[4]. Delfiny ze względu na swoje towarzyskie usposobienie były uważane za przyjaciół ludzi, wierzono, że słuchają poleceń wydawanych przez człowieka oraz że lubią śpiew i muzykę[5]. Pojawienie się delfinów na falach traktowano jako zapowiedź nadchodzącej burzy[5].

Od czasów antycznych delfin jest popularnym ornamentem w sztuce i architekturze, szczególnie w krajach basenu Morza Śródziemnego[6]. W sztuce występuje między innymi jako atrybut alegorii wody, mórz i oceanów[2][7] oraz bogów związanych z morzem. Motyw delfina wykorzystywany jest w heraldyce, występuje na monetach, pieczęciach i banknotach.

Delfin w kulturach starożytnych[edytuj | edytuj kod]

W starożytnym Egipcie delfin pojawia się jako atrybut Izydy[3].

W starożytnej Grecji delfin, jako zwierzę szczególnie lubiące muzykę, kojarzony jest z Apollinem. Jedną z postaci Apollina jest delfin (Apollo Delfinios), w tej formie występuje jako opiekun wyroczni w Delfach[1]. Delfin jest również atrybutem boga mórz Posejdona oraz bogini miłości Afrodyty[3].

W sztuce greckiej występują przedstawienia człowieka uratowanego przez delfiny[1]. Jednym z mitów związanych z delfinem-ratownikiem jest opowieść o mistrzu gry na lirze Arionie z Metymny. Arion był synem Posejdona i nimfy Oneai. Wrzucony przez piratów do morza zdołał wcześniej zagrać na lirze. Muzyka zwabiła delfina, który uratował Ariona unosząc go na grzbiecie[8].

Według innej opowieści delfin uratował życie Telemacha, stąd wizerunek delfina umieścił na swojej tarczy Odyseusz, ojciec Telemacha[1].

Wierzono również, że delfiny unosiły na brzeg ciała ludzi zmarłych w morzu. Tak też miało stać się z ciałem Melikantesa, na cześć którego ustanowiono igrzyska istmijskie[1].

Delfin przedstawiany był również jako wierzchowiec nimf morskich i nereid[3]. Podobnie w starożytnym Rzymie częstym motywem w sztuce był chłopiec lub putto na delfinie[3].

W sztuce sepulkralnej starożytnego Rzymu delfiny występują jako przewodnicy dusz w zaświatach[3].

W sztuce antycznej delfin występuje również jako motyw ornamentalny lub element fauny morskiej[8].

Delfin w sztuce chrześcijańskiej[edytuj | edytuj kod]

Antyczne przedstawienie chłopca na delfinie lub delfina ratującego życie nabrało szczególnego znaczenia w sztuce chrześcijańskiej. W ikonografii chrześcijańskiej Delphinus salvator został skojarzony z Chrystusem i symbolizuje Chrystusa jako Zbawiciela[9][6].

Delfin z kotwicą lub statkiem na grzbiecie jest symbolem kościoła[3] lub symbolem Chrystusa niosącego na swoich barkach kościół[8][9]. Delfiny płynące na falach mogą również przedstawiać pełnych zapału chrześcijan dążących do zbawienia[9].

Szczególną symbolikę ma delfin owinięty wokół kotwicy. Przedstawienie to symbolizuje Chrystusa na krzyżu[3][9].

W Biblii wzmiankowana jest skóra delfina jako nakrycie Namiotu Spotkania, a także jako materiał, z którego zrobione były pokrowce na przedmioty liturgiczne[a][10].

Delfin jest atrybutem św. Lucjusza, biskupa Adrianopola (według legendy delfin wyniósł ciało zmarłego świętego z morza)[11] oraz św. Petroneli[12].

Delfin w heraldyce[edytuj | edytuj kod]

Delfin jest jednym ze zwierząt morskich występujących w heraldyce. Przedstawiany z dużą głową i płetwami, wygięty w łuk. W heraldyce delfin symbolizuje zwycięstwo na morzu, szczerą opiekę i wierność[13].

Delfin w filmie[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ według tłumaczeń hebrajskich – ze skór borsuków.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Cooper 1998 ↓, s. 44.
  2. ↑ a b Kopaliński 1991 ↓, s. 65.
  3. ↑ a b c d e f g h Cooper 1998 ↓, s. 45.
  4. ↑ a b Cooper 1998 ↓, s. 46.
  5. ↑ a b Forstner 2001 ↓, s. 256.
  6. ↑ a b Marecki i Rotter 2009 ↓, s. 99.
  7. ↑ Cooper 1998 ↓, s. 44,46.
  8. ↑ a b c Kobielus 2002 ↓, s. 85.
  9. ↑ a b c d Forstner 2001 ↓, s. 257.
  10. ↑ Bosak 2018 ↓, s. 165.
  11. ↑ Marecki 2009 ↓, s. 404.
  12. ↑ Marecki 2009 ↓, s. 495.
  13. ↑ Znamierowski 2008 ↓, s. 85.
  14. ↑ Filmweb ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • J.C. Cooper, Zwierzęta symboliczne i mityczne, Poznań: Dom Wydawniczy "Rebis", 1998, ISBN 83-7120-586-4, OCLC 830133882.
  • Delfin, [w:] Władysław Kopaliński, Słownik symboli, wyd. 2, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, ISBN 83-214-0746-3, OCLC 26989876 [dostęp 2022-12-11].
  • Dorothea Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej, wyd. 2, Warszawa: Pax, 2001, ISBN 83-211-1626-4, OCLC 749565780 [dostęp 2022-12-11].
  • Stanisław Kobielus, Bestiarium chrześcijańskie : zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, wyd. 1, Warszawa: Pax, 2002, ISBN 83-211-1638-8, OCLC 50149874 [dostęp 2022-12-11].
  • Pius Czesław Bosak, Leksykon wszystkich zwierząt biblijnych, Kraków: Petrus, 2018, ISBN 978-83-7720-440-5, OCLC 1030554173 [dostęp 2022-12-11].
  • Józef Marecki, Jak czytać wizerunki świętych : leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, Kraków: Universitas, 2009, ISBN 978-83-242-0910-1, OCLC 505804409 [dostęp 2022-12-10].
  • Józef Marecki, Lucyna Rotter, Symbolika zwierząt : symbol – znak – przesłanie, Kraków: UNUM, 2009, ISBN 978-83-7643-023-2, OCLC 750915898 [dostęp 2022-12-11].
  • Alfred Znamierowski, Wielka księga heraldyki, Warszawa: Świat Książki, 2008, ISBN 978-83-247-0100-1, OCLC 297812119 [dostęp 2022-12-11].
  • Filmweb: Mój przyjaciel delfin 3D. [dostęp 2022-12-11].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Delfin_w_kulturze&oldid=71452914”