Radochów
Radochów (niem. Reyersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
| wieś | |
 Kościół św. Mikołaja w Radochowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
390-430[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
503[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-540[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853174 |
Położenie na mapie gminy Lądek-Zdrój  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°20′57″N 16°49′53″E/50,349167 16,831389[1]
| |
Podział administracyjny edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0853180 | Skowronki | osada |
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Położenie, demografia i turystyka edytuj
Położona przy głównej drodze z Kłodzka do Lądka, w dolinie rzeki Biała Lądecka, na wysokości około 390-430 m n.p.m.[2] Liczy 503 mieszkańców (III 2011 r.)[3]. Miejscowość ma charakter rolniczo-rekreacyjny. Stanowi punkt wypadowy do wycieczek w Góry Złote, Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika[2]. Posiada kilka baz noclegowych o charakterze agroturystycznym.
Historia edytuj
Wieś powstała we wczesnym średniowieczu przy starym szlaku handlowym z Javorníka do Kłodzka, tzw. Solnej Drodze[7]. Pierwsza wzmianka o wsi pochodziła z 1362 roku, w roku 1384 już była tu parafia[7]. Najstarsza wersja nazwy wsi utworzona została zapewne od imienia Richard i oznaczała wieś Richarda, jej właściciela lub założyciela[8]. W wyniku zniekształceń tej nazwy powstała druga, nowsza jej wersja Reyersdorf, stosowana do 1945 roku[8]. W drugiej połowie XVIII wieku, po odkryciu Jaskini Radochowskiej, wieś nabrała znaczenia turystycznego[8]. Działała tu szkoła katolicka, wzmiankowana po raz pierwszy w 1789 roku[8]. W XIX wieku w Radochowie były cztery młyny wodne, dwie olejarnie i browar[7]. Największą liczbę ludności wsi odnotowano w 1864 roku (923 osoby[8]). W 1897 roku przeprowadzono przez miejscowość linię kolejową z Krosnowic do Stronia Śląskiego, co spowodowało jeszcze większy napływ turystów i powstanie letniska[7].
Radochów poniósł duże szkody podczas powodzi w lipcu 1997 roku.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[9]:
Zespół dworski edytuj
- renesansowy dwór w Radochowie wzniesiony został w XVI w. jako własność rodziny Panwitzów, potem własność rodu Haugwitzów. Przebudowany w końcu XVIII w. Mocno zniszczony, kryty gontem. Zachowały się sklepienia kolebkowe w parterze, portal renesansowy i kamienne opaski okienne. Na elewacji ślady dekoracji. Obok baszta, zabudowania gospodarcze i budynek mieszkalny dla służby. Pozostałości malowniczego parku otoczone resztkami kamiennego muru. Po drugiej stronie rzeki figura św. Jana Nepomucena z 1732 na gruszkowatym cokole opatrzonym herbem fundatora – hrabiego de Neynaus – i chronostychem[10]. Rzeka w tym miejscu zmieniła koryto w czasie powodzi 1997 i pozostawiła prowadzącą donikąd metalową kładkę nad pustym, starym korytem.
- park.
Kościół parafialny edytuj
- kościół parafialny pw. św. Mikołaja położony na wzniesieniu dominuje nad wsią, posiada strzelisty hełm na kwadratowej wieży, wystającej wysoko nad kalenicę dwuspadowego dachu[2]. Kościół wzmiankowany był tu już w 1384 roku[2]. Obecną budowlę wzniesiono w 1614 roku[7]. Wnętrze jednonawowe z drewnianym stropem i prezbiterium zamkniętym trójbocznie[2]. Kościół wraz z przyległym małym, starym cmentarzem, na którym zachowały się nieliczne nagrobki niemieckie, jest ogrodzony murem kamiennym[2]. Wewnątrz znajduje się klasycystyczny ołtarz z końca XIX w. wykonany przez A. Schmidta, dwa ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica i organy z prospektem[2]. Jest tu również 13 drewnianych, polichromowanych barokowych i klasycystycznych rzeźb różnych świętych oraz Piety. W zakrystii zachowała się barokowa monstrancja-relikwiarz z I poł. XVIII w. oraz gotycki kielich. Na ścianach wewnątrz świątyni siedem płyt nagrobnych z XVI i XVII w. rodziny von Pannwitz. Na zewnątrz, u podnóża wzniesienia, obok długich schodów prowadzących do kościoła od strony szkoły, stoi pomnik z orłem i napisem: "Wszystkim poległym za Wolność Naszej Ojczyzny w Hołdzie Radochów".
Inne zabytki:
Kalwaria na Cierniaku edytuj
- kaplica Matki Bożej Wspomożenia Wiernych z poł. XIX w., położona w lesie na północno-wschodnim stoku góry Cierniak (595 m n.p.m.), na wysokości ok. 530 m n.p.m., została ufundowana przez Antoniego Wachsmanna (1809–1888) jako dar dziękczynny za wyleczenie z ciężkiej choroby. Od strony wsi prowadzi do niej droga gruntowa, zakończona schodami z ponad 200 kamiennych stopni z nazwiskami fundatorów. Na czternastym stopniu licząc od góry znajduje się napis "Polnische Freundschaft" ("Polska Przyjaźń"). Stopień ten ofiarowało Towarzystwo Przyjaciół Polski za udział Polaków w Wiośnie Ludów 1848 w Niemczech. Obok kaplicy sztuczna grota z figurą Matki Boskiej. Wokół kościółka rozmieszczone są murowane z cegły klinkierowej stacje drogi krzyżowej z obrazami malowanymi na blasze, przedstawiającymi sceny z męki Chrystusa. Ok. 150 m od kalwarii w drewnianym domu mieszka pustelnik, opiekujący się kaplicą. Co roku 15 sierpnia odbywa się w kalwarii odpust z nabożeństwem przed ołtarzem polowym na leśnej polanie, przyciągający tłumy wiernych i turystów. Po uroczystościach odpustowych, we wsi u stóp góry organizowany jest festyn i zabawa pod gołym niebem, trwająca często do białego świtu.
Jaskinia Radochowska edytuj
Za górą Cierniak, w dolinie potoku Jaskiniec, u stóp Bzowca (Góry Złote), położona jest Jaskinia Radochowska, odkryta w II poł. XVIII w. Do 1966 (do odkrycia Jaskini Niedźwiedziej) największa znana jaskinia w polskiej części Sudetów Wschodnich. Posiada (niezbyt bogate) nacieki wełniaste, kaskadowe i draperie oraz ślady stalaktytów i stalagmitów. Pierwsza wzmianka o jaskini pochodzi z 1757. Już wkrótce potem stała się popularnym celem wycieczek kuracjuszy z Lądka-Zdroju i turystów. Z powodu licznego odwiedzania została dość mocno zniszczona – o dawnej świetności niech świadczą inne jej nazwy: Reyersdorfer Tropfsteinhöhle – "Radochowska Jaskinia Naciekowa" czy "Grota Stalaktytowa". Jest to jedna z największych i najlepiej poznanych jaskiń w Sudetach o długości 265 m. Wewnątrz znaleziono m.in. kości niedźwiedzia jaskiniowego, hieny jaskiniowej, dzikiego konia, nosorożca włochatego. Żyje tutaj wiele ciekawych przedstawicieli fauny, jak studniczki tatrzańskie, muchówki i prapierścienica jaskiniowa. Obecnie prowadzą do jaskini trzy sztuczne wejścia. Wewnątrz panuje stała temperatura, ok. 9 °C. Jaskinia składa się z niemal równoległego do zbocza wąskiego Korytarza Łącznikowego, biegnącego prawie poziomo oraz kilku poprzecznych, krótszych korytarzy, licznych wnęk i komór. Najbardziej atrakcyjna jest tzw. Komora Gotycka, znajdująca się na przedłużeniu środkowego wejścia. Stanowi ją trójkątna salka z jeziorkiem krasowym o powierzchni ok. 30 m² i głębokości ok. 2 m. System szczelin krasowych jest wciąż czynny, a poziom wody ulega sezonowym wahaniom.
Jaskinia jest czynna dla turystów codziennie. Prowadzą do niej szlaki turystyczne: zielony z przystanku PKS w Radochowie przy trasie Kłodzko – Lądek (ok. 30 minut) i niebieski z Lądka-Zdroju przez Radochów i Kalwarię na Cierniaku (ok. 80 min.).
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113933
- ↑ a b c d e f g h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, s. 277-282. ISBN 83-7005-341-6.
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1055 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, s. 419, 420. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ a b c d e Roman Kaczmarczyk: Radochów. 08.04.2008. [dostęp 2016-10-07].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 75. [dostęp 2012-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Chronostychy nepomuckie. [dostęp 2016-10-07].
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.