Wikipedia

Piorunkowice

wieś w województwie opolskim

Piorunkowice (niem. Schweinsdorf, łac. Perunchovitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Prudnik[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Ścinawa Niemodlińska.

Piorunkowice
wieś
Ilustracja
Kościół św. Michała Archanioła
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Prudnik

Wysokość

230–270[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

206[3]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-200[4]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0502693

Położenie na mapie gminy Prudnik
Mapa konturowa gminy Prudnik, u góry znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Piorunkowice”
Ziemia50°24′11″N 17°30′53″E/50,403056 17,514722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 206 osób[6].

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 14 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Prudnik z gminą Korfantów. Należy do Euroregionu Pradziad[7]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Ścinawa Niemodlińska.

Środowisko naturalne edytuj

W Piorunkowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Piorunkowic wynoszą 610 mm. Dominują wiatry zachodnie[9].

Nazwa edytuj

Nazwa wywodzi się od słowiańskiej nazwy określającej zjawisko atmosferyczne piorun. W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Perunchovitz[10][11]. Miejscowość nosiła również niemiecką nazwę Schweinsdorf. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Świątniki[12]. 9 września 1947 nadano miejscowości nazwę Piorunkowice[13].

Historia edytuj

 
Dwór w Piorunkowicach

Pierwsze wzmianki dotyczące Piorunkowic pochodzą z XIII wieku. Wieś była częścią księstwa opolskiego. Wzdłuż pobliskiej rzeki Ścinawa Niemodlińska przebiegała granica między ziemiami Piastów opolskich a włościami biskupów wrocławskim[14]. Pierwsza wzmianka o zamku „Gryżów” w Piorunkowicach pochodzi z 1358. Według Zbigniewa Bereszyńskiego, zamek zbudowany został w okresie kolonizacji miejscowych terenów pod koniec XIII wieku[15]. Piorunkowicki zamek otrzymał nazwę „Gryżów” od sąsiedniej wsi Gryżów, która leżała na drugim brzegu rzeki i była częścią dóbr kościelnych[14].

Z dokumentu datowanego na 26 lutego 1337 pochodzi pierwsza wzmianka o kasztelanie zamku w Piorunkowicach – Jaśku (Jenchin). Zamek, wraz z Piorunkowicami, był celem częstych ataków w czasie wojen husyckich. W 1428 został spalony przez husytów, a dwa lata później twierdzę zniszczyły biskupie wojska księstwa nyskiego[14].

 
Pieczęć Piorunkowic (1722)

Książę Bolko V, pan księstwa głogówecko-prudnickiego, jeszcze przed 1432, przekazał wieś i zrujnowany zamek krewnym swojej żony (Elżbieta Granowska, pasierbica króla Polski Władysława II Jagiełły) z rodu Beessów. Piorunkowice pozostały w rękach Beessów do XVI wieku. W 1556 bracia Kasper, Ulryk i Jan von Gellhorn z Osieka Grodkowskiego kupili Piorunkowice od Kaspra von Plücklera[14]. Następnie, w 1580 Ulryk odsprzedał miejscowość Jerzemu von Senitz z Rudziczki. W dokumencie z 1590 wspomniana jest Magdalena Bees, wdowa po Jerzym von Senitz – ostatni związek rodu Beessów z Piorunkowicami. W 1589 lub 1590 bracia Baltazar, Jerzy i Krzysztof Mettich zakupili Piorunkowice i dwa folwarki w Rudziczce. W XVII lub XVIII wieku Mettichowie wznieśli pałac w Piorunkowicach. W 1623 Marianna von Mettich wniosła Piorunkowice w wianie hrabiemu Janowi Arbogastowi von und zu Annaberg, ten jednak zmarł w 1645 bezpotomnie, przez co wieś wróciła do rodziny Mettichów[16].

Hrabia Jan Józef von Mettich w 1724 sprzedał majątek Radzie Miejskiej Prudnika. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18].

 
Pieczęć Piorunkowic (1932)

Rada Miejska Prudnika w 1819, ponosząc koszty wojenne, sprzedała Piorunkowice kupcowi Hohlmannowi ze Świdnicy[19]. Od 1838 do 1945 wieś należała do rodziny Wessel[16]. Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego w XIX wieku katolicy z Piorunkowic należeli do parafii w Ścinawie Małej[20]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dzielonym w słup po prawej lemiesz, po lewej wieżę zamkową, a w otoku napis: GEMEINDEVORSTEHER IN SCHWEINSDORF / KR. NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Piorunkowice / Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[21].

 
Piorunkowice na mapie z 1930

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 319 mieszkańców Piorunkowic wszyscy posługiwali się językiem niemieckim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Piorunkowice znalazły się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[22].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Wówczas w Piorunkowicach została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód.

W latach 1945–1950 Piorunkowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Rudziczka[24], a w latach 1954–1972 do gromady Rudziczka.

 
Remiza OSP

Po 1945 w dworze w Piorunkowicach mieściła się siedziba Stadniny Koni, a w latach 70. Rolnicza Spółka Produkcyjna. 17 stycznia 1947 w Piorunkowicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej[25]. 15 maja 1999 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[26]. W 2002 Piorunkowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[27].

W latach 70. XX wieku powstał plan utworzenia zbiornika wodnego na Ścinawie Niemodlińskiej między Piorunkowicami, Ścinawą Małą, Ścinawą Nyską, i lasem koło Rudziczki. W 2018 podjęto ponowne starania realizacji planu[28]. W 2020 gminy Korfantów i Prudnik rozpoczęły współpracę w sprawie ujęcia budowy zbiornika ścinawsko-piorunkowickiego w rządowym programie przeciwdziałania niedoborowi wody[29].

Mieszkańcy edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[30].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

Liczba mieszkańców


Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[37]:

  • ruina zamku, z XV w.
  • zespół dworski, z XVII–XIX w.:

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Piorunkowicach chronione są ponadto[38]:

Gospodarka edytuj

Indywidualni rolnicy uprawiają głównie zboża, rzepak i buraki cukrowe[39].

Piorunkowice wraz z całą gminą Prudnik podlegają pod inspektorat ZUS w Prudniku[40].

Transport edytuj

Transport drogowy edytuj

Przez Piorunkowice przebiega droga krajowa

Transport autobusowy edytuj

 
Przystanek autobusowy

Piorunkowice posiadają połączenia autobusowe z Mieszkowicami, Nysą, Prudnikiem, Przydrożem Małym, Rudziczką, Ścinawą Małą. We wsi znajdują się cztery przystanki autobusowe – „Piorunkowice 01”, „Piorunkowice 02”, „Skrz”, „Skrz. DK 41”[41].

Transport autobusowy w Piorunkowicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[42]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[43]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[44], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[45]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[46]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Piorunkowicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[47]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[48].

Kultura edytuj

We wsi znajduje się Wiejski Dom Kultury, który wchodzi w skład Prudnickiego Ośrodka Kultury[49].

Religia edytuj

 
Cmentarz w Piorunkowicach

W Piorunkowicach znajduje się katolicki kościół św. Michała Archanioła, który należy do parafii Trójcy Świętej w Rudziczce (dekanat Prudnik)[50]. Wieś posiada swój cmentarz.

Turystyka edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Piorunkowicach[51].

Bezpieczeństwo edytuj

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Piorunkowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, zrzeszona w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Prudniku[52]. Jednostka OSP została założona 17 stycznia 1947[25].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[53].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101346
  2. ↑ Marta Stelmach-Orzechowska, Mariusz Orzechowski, Paweł Żyła, Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Prudnik [online], bip.prudnik.pl, sierpień 2018, s. 40.
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 926 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. ↑ a b c d e Wieś Piorunkowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  7. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-03-21].
  8. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  9. ↑ Klimat: Piorunkowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-03-21].
  10. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  11. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T. 14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  12. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 46.
  13. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  14. ↑ a b c d Kasza 2020 ↓, s. 931.
  15. ↑ Andrzej Dereń, Projekt Mauerberg – Zamek Gryżów (cz. 2): Kto zbudował zamek? [online], 6 maja 2018 [dostęp 2020-05-05] (pol.).
  16. ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 932.
  17. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  18. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 934.
  20. ↑ Schweinsdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 402.
  21. ↑ 1025 Schweinsdorf (Piorunkowice) IV [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  22. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 72.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  25. ↑ a b Kasza 2020 ↓, s. 936.
  26. ↑ Stara i nowa, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 25 (448), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, czerwiec 1999, s. 18, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Piorunkowice [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 10 sierpnia 2020 [dostęp 2022-04-29] (pol.).
  28. ↑ Andrzej Dereń, Szansa (kolejna) na zbiornik ścinawsko-piorunkowicki? [online], 13 października 2018 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
  29. ↑ Andrzej Dereń, Razem będą walczyć o zbiornik ścinawsko-piorunkowicki [online], 28 lutego 2020 [dostęp 2020-03-21] (pol.).
  30. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-03-21] (niem.).
  32. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2020-03-21].
  33. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-03-21].
  34. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-03-21].
  35. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 226.
  36. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  37. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 111.
  38. ↑ Ewidencja – Gmina Prudnik [online], bip.wuozopole.pl [dostęp 2023-02-11].
  39. ↑ Sołectwa – Urząd Miejski w Prudniku [online], prudnik.pl [dostęp 2019-03-28].
  40. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  41. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Piorunkowice 01, gm. Prudnik [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  42. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  43. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  44. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  45. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  46. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  47. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  48. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  49. ↑ POK Prudnik – Placówki [online], www.pok-prudnik.pl [dostęp 2020-03-21].
  50. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2022-02-16] (pol.).
  51. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  52. ↑ Stanisław Hawron, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych [online], bip.prudnik.pl [dostęp 2024-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2022-03-20] (pol.).
  53. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Piorunkowice&oldid=73700359”