Wikipedia

Jasiona (powiat prudnicki)

wieś w województwie opolskim, powiecie prudnickim

Jasiona (niem. Jassen[4], cz. Jeseň[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej, u podnóży Gór Opawskich. Przepływa przez nią rzeka Prudnik.

Jasiona
wieś
Ilustracja
Kościół Najświętszej Marii Panny
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Liczba ludności (2011)

256[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-200[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498342

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jasiona”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jasiona”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jasiona”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Jasiona”
Ziemia50°18′49″N 17°36′58″E/50,313611 17,616111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Nieoficjalny herb wsi Jasiona

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 256 osób[7].

Geografia edytuj

Położenie edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 4,5 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, u podnóży Gór Opawskich. Należy do Euroregionu Pradziad[8]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Prudnik. Leży na obszarze 391 ha[9]. Ma charakter rolniczy. Głównymi uprawami są tutaj buraki cukrowe, ziemniaki i kukurydza[10].

Wieś otoczona jest licznymi wzniesieniami. W czasach niemieckich miały one odpowiednie nazwy, np. Funfrutenberg, Weinberg, Kreiwitzer Berg, Ochsengrund. Współcześnie wzniesienia nie posiadają nazw[11].

Środowisko naturalne edytuj

W Jasionie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Jasiony wynoszą 621 mm. Dominują wiatry zachodnie[12].

 
Panorama Jasiony od strony północnej

Nazwa edytuj

Pierwotna nazwa Jasiony, zapisywana w XIII wieku jako Jassona, miała polskie (słowiańskie) pochodzenie[13]. Została ona zgermanizowana jako Jassen i Jessen[14].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: de Jassona (1285), z Jasone (1455), Jessen (1481), Jaschen (1484), Jaseni (1525), Jassen (1534), Jessen (1596), Jessen (1651/52), Jassen (1743), Jassen (1784), Jassen (1845), Jassen, Jasoń (1941)[14].

W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Jasoń[15]. 9 września 1947 r. nadano miejscowości nazwę Jasiona[16].

Historia edytuj

 
Pieczęć Jasiony (1723)

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy była w 1233 roku jako Jassona. Istniało tu rozlewisko wodne tworzone przez rzekę Prudnik, w pobliżu którego założono osiedle o nazwie Jaschinka, którego mieszkańcy zajmowali się produkcją węgla drzewnego. W XIII i XIV wieku osiedlali się tu przybysze z zachodnich Niemiec[17].

Młyn wodny w Jasionie istniał już w 1447. Wzmiankowany był w urbarzu dóbr zamku prudnickiego z 1534, jako własność proboszcza Prudnika[18]. W 1534 Jasiona liczyła 17 mieszkańców[17]. W 1562 Rada Miejska Prudnika wzięła Jasionę w zastaw, a w 1597 nabyła ją na własność[19]. W 1598 Maciej Bilicer z prudnickiego rodu Bilicerów założył księgę wieczystą dla Jasiony[20].

 
Pieczęć Jasiony (1919)

W XVIII wieku na południowy wschód od zabudowań wsi, u podnóża zalesionej skarpy, działał młyn papierniczy, należący w 1734 do Floriana Heinricha. Spłonął na początku XIX wieku od uderzenia pioruna[18]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego prudnickiego w Monarchii Habsburgów[21]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[22]. Przy szosie Prudnik–Dytmarów funkcjonowała cegielnia. W 1779 zbudowano drewnianą szkołę. Zachowały się jej fundamenty na posesji nr 23[17][23]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu lemiesz pługa w słup, pod nim murawa, a w otoku napis: IASSEN GEMEIN SIEGEL / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Jasiona / Powiat Prudnicki)[24]. 14 maja 1854 w wyniku uderzenia pioruna spaliła się stodoła w zabudowaniach młyna wodnego[18].

 
Krzyż przy kościele zawierający spis mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej

Kościół Najświętszej Marii Panny, ufundowany przez gospodarza Schneidera, został wzniesiony w 1900 niedaleko szkoły. W 1908 na południowo-zachodnim krańcu wsi wybudowano nową, murowaną szkołę. Od strony południowej budynku urządzono mieszkania dla dwóch nauczycieli[17]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 464 mieszkańców Jasiony 463 posługiwało się językiem niemieckim, a 1 językiem polskim. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Jasiona znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[25]. W 1923 przy kościele wzniesiono krzyż upamiętniający 27 mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej[26]. W latach 30. XX wieku we wsi istniały 64 gospodarstwa rolne o zróżnicowanej wielkości[11].

 
Jasiona na mapie z 1930

Podczas II wojny światowej zginęło 29 żołnierzy i ponad 17 cywilów z Jasiony[17]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[27]. Wówczas w Jasionie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich a także osadników z centralnej Polski. Niemieckojęzyczna ludność została wysiedlona na zachód w 1946[17].

W latach 1945–1950 Jasiona należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[28], a w latach 1954–1972 do gromady Lubrza.

W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[29], kotlarz[30], krawiec[31]. W 1950 powstała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Jasionie, rozwiązana w 1957 i zorganizowana ponownie w 1960[17]. Młyn był nadal użytkowany, jednak zrezygnowano z napędu wodnego na elektryczny[18]. Szkoła w Jasionie zakończyła działalność w 1975, gdy została włączona do Zbiorczej Szkoły Gminnej w Lubrzy[17].

Na początku lat 2000 został zamknięty młyn w Jasionie[18]. W 2007 Jasiona przystąpiła do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[32].

Mieszkańcy edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich i centralnej Polski po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[33]. We wsi do czasów współczesnych zachowały się gwary lwowska i krakowska[10].

Liczba mieszkańców wsi edytuj

Zabytki edytuj

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Jasionie chronione są[39]:

  • układ ruralistyczny, z XIII w.
  • budynek mieszkalny nr 27, z XIX/XX w.
  • budynek gospodarczy nr 36, z XIX/XX w.
  • budynek mieszkalny nr 36, z 1 ćw. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 38, z l. 20. XX w.
  • stodoła, nr 42, z XIX/XX w.
  • stodoła, nr 45, z pocz. XX w.
  • budynek mieszkalny nr 46, z 1 poł. XIX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy, d. wycug, nr 49A, z 4 ćw. XIX w.
  • dom mieszkalny nr 49, z 4 ćw. XIX w.
  • kościół fil. pw. Nawiedzenia NMP, z 1900 r.

Pomniki i obiekty upamiętniające edytuj

 
Pomnik poległych w I wojnie światowej
  • Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy kościele w Jasionie powstały w 1923 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Jest to pomnik w formie kamiennego krzyża, wypisano na nim nazwiska 27 osób[26].

Gospodarka edytuj

 
Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna

W Jasionie działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, oraz drobne przedsiębiorstwa usługowe, produkcja mebli i ogrodnictwo szklarniowe[10].

Jasiona wraz z całą gminą Lubrza podlega pod inspektorat ZUS w Prudniku[40].

Transport edytuj

 
Przystanek autobusowy

Jasiona posiada połączenia autobusowe z Prudnikiem, Głogówkiem, Kędzierzynem-Koźlem i Lubrzą[41]. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – Jasiona I, II Skrz., Wieś. Główny przystanek zlokalizowany jest poza zabudowaniami wsi[23].

Transport autobusowy w Jasionie obsługiwany był przez PKS Prudnik[42]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[43]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[44], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[45]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[46]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Jasionie i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[47]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[48].

Kultura edytuj

We wsi cyklicznie odbywają się procesje w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Nabożeństwa majowe, różańcowe, Gorzkich Żali, Rezurekcje oraz Dożynki. Jej mieszkańcy organizują zabawy majówkowe, dożynkowe i Dzień Kobiet. Obchodzony jest Odpust 30 maja w dniu Święta i Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny[10].

Religia edytuj

 
Krzyż pokutny

W Jasionie znajduje się katolicki kościół Najświętszej Marii Panny, który należy do parafii św. Jakuba Starszego w Lubrzy (dekanat Prudnik)[49]. W zachodniej części wsi, na posesji nr 58 stoi granitowy krzyż pokutny, przypuszczalnie oznaczający miejsce pochówku zwłok Szweda jako pozostałość po najeździe szwedzkim[26].

We wsi znajdują się liczne krzyże i kapliczki przydrożne. Przypuszczalnie przed I wojną światową zbudowano murowaną kaplicę z figurami świętych w zachodniej części wsi. W centrum wsi, przy posesji nr 49, stoi krzyż postawiony jako wotum dziękczynne w 1923 z niemieckim napisem „Serce Jezusa zmiłuj się nad nami”. Przy drodze polnej do Prudnika postawiono w 1925 drewniany krzyż, symbolicznie oddzielający ziemie należące do Jasiony i Prudnika. Również w 1925, niedaleko od zabudowań zachodniej części Jasiony, przy drodze do Prudnika, wzniesiono kamienny krzyż z niemieckim napisem „Dokonało się…”. Przy zabudowaniach dawnej cegielni znajduje się murowana kaplica z obrazem „Królowa Świata”[26].

  •  
    Kapliczka na ścianie domu nr 31
  •  
    Krzyż przy domu nr 49

Sport edytuj

W Jasionie znajduje się boisko sportowe przeznaczone do piłki nożnej i siatkowej[10].

Turystyka edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Jasionie[50].

Szlaki rowerowe edytuj

Przez Jasionę prowadzi szlak rowerowy[51]:

Bezpieczeństwo edytuj

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[52].

Ludzie związani z Jasioną edytuj

  • Tadeusz Kukiz (1932–2015) – lekarz, popularyzator historii i kultury Kresów, zamieszkały w Jasionie
  • Jadwiga Dymała (1934–2007) – młynarz, poseł na Sejm PRL, przewodnicząca Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Jasionie

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44924
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 372 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, S. Sochacka, Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Opole-Kluczbork 1997, s. 47.
  5. ↑ Věstník Matice opavské, Nákl. „Matice opavské,”, 1907 [dostęp 2022-01-17] (cz.).
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  7. ↑ a b c Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-10] (pol.).
  8. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-10].
  9. ↑ JASIONA ... [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-11] (pol.).
  10. ↑ a b c d e O nas – Jasiona [online], web.archive.org [dostęp 2020-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-03].
  11. ↑ a b Jan Tomaszewski, Wieś Jesiona i jej zabytki [online], miejsca-tajemne.pl, 11 maja 2009 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-26] (pol.).
  12. ↑ Klimat: Jasiona: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-10].
  13. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 8.
  14. ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IV, J-Kn, hasło „Jasiona”. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN, 2001, s. 117. ISBN 83-87623-36-9.
  15. ↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 23.
  16. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  17. ↑ a b c d e f g h Historia Wsi – Jasiona [online], jasiona.pl [dostęp 2023-06-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-05].
  18. ↑ a b c d e Andrzej Dereń, O młynie i zapomnianej papierni w Jasionie [online], Teraz Prudnik!, 6 września 2019 [dostęp 2023-06-27] (pol.).
  19. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 13.
  20. ↑ Marcin Husak, Prudnicki burmistrz Mathias der altere Bilitzer, czyli... słów kilka o sposobie sprawowania władzy pod panowaniem Habsburgów cz.1, „Tygodnik Prudnicki”, 7 (1312), 17 lutego 2016, ISSN 1231-904X.
  21. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  22. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  23. ↑ a b Plan Odnowy Miejscowości Jasiona. Gmina Lubrza, Powiat Prudnicki, Województwo Opolskie [online], docplayer.pl [dostęp 2020-02-20].
  24. ↑ 901 Jassen (Jasiona) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 16 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  25. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 72.
  26. ↑ a b c d Krzyże i kapliczki – Jasiona [online], jasiona.pl [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  27. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  28. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  29. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 151.
  30. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 375.
  31. ↑ Śląsk 1949 ↓, s. 390.
  32. ↑ Jasiona [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-05-30] (pol.).
  33. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  34. ↑ Erdbeschreibung der Preußischen Monarchie, Hemmerde & Schwetschke, 1793 [dostęp 2020-05-10] (niem.).
  35. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-10].
  36. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-05-10].
  37. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 217.
  38. ↑ a b c d Wieś Jasiona w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-10], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  39. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  40. ↑ ZUS Inspektorat w Prudniku [online], zus.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
  41. ↑ Rozkład jazdy pks na przystanku Jasiona I, gm. Lubrza rozkład jazdy [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-06-27].
  42. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  43. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  44. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  45. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  46. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  47. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  48. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  49. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-01] (pol.).
  50. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  51. ↑ Okolice Prudnika, [w:] Karol Kawałko, Szlaki rowerowe Śląska Opolskiego, Piła: Wydawnictwo BIK: na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, 2009, s. 13, ISBN 978-83-7618-031-1.
  52. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jasiona_(powiat_prudnicki)&oldid=73700090”