Wikipedia

Dźwirzyno

wieś w województwie zachodniopomorskim

Dźwirzyno (niem. Kolberger Deep) – wieś sołecka w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie kołobrzeskim, w gminie Kołobrzeg. Miejscowość położona jest nad Morzem Bałtyckim, na Pobrzeżu Szczecińskim, nad jeziorem Resko Przymorskie.

Dźwirzyno
wieś
Ilustracja
Nabrzeże portowe
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

kołobrzeski

Gmina

Kołobrzeg

Liczba ludności (2022)

658[2]

Strefa numeracyjna

94

Kod pocztowy

78-131[3]

Tablice rejestracyjne

ZKL

SIMC

0307365

Położenie na mapie gminy wiejskiej Kołobrzeg
Mapa konturowa gminy wiejskiej Kołobrzeg, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dźwirzyno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dźwirzyno”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Dźwirzyno”
Położenie na mapie powiatu kołobrzeskiego
Mapa konturowa powiatu kołobrzeskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dźwirzyno”
Ziemia54°09′34″N 15°24′20″E/54,159444 15,405556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Port, przystań, most, dęby
Pogłębiarka w porcie
Nabrzeże w porcie Dźwirzyno
Dźwirzyno, Jezioro Resko
Przystań nad jeziorem
Dźwirzyno, most na kanale
Hotel Havet
Grupa 16 dębów szypułkowych, pomników przyrody

Dźwirzyno to miejscowość wypoczynkowa z portem morskim, letnim kąpieliskiem i rozbudowaną bazą wypoczynkowo-turystyczną.

Położenie edytuj

Dźwirzyno leży w środkowej części wybrzeża woj. zachodniopomorskiego, w północno-zachodniej części powiatu kołobrzeskiego. Miejscowość położona jest nad Morzem Bałtyckim, na północno-wschodnim brzegu jeziora Resko Przymorskie. Dźwirzyno leży nad rzeką Starą Błotnicą, na Wybrzeżu Trzebiatowskim – jednym z mezoregionów Pobrzeża Szczecińskiego. Wieś jest położona ok. 10 km na zachód od Kołobrzegu.

Dźwirzyno leży na Pomorzu Zachodnim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa koszalińskiego.

Od wschodu i zachodu, a także od rzeki Błotnicy i brzegu jeziora, miejscowość jest otoczona przez obszary programu Natura 2000, tj. Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski[4] oraz w zbliżonych granicach obszar specjalnej ochrony ptaków „Wybrzeże Trzebiatowskie”[5].

Środowisko naturalne edytuj

 
Plaża w Dźwirzynie, nadmorski las oraz całoroczne domki nad morzem Pelikan Resort

Wzdłuż szerokiej plaży ciągnie się na wydmach nieduży las sosnowy[6].

Przy ul. Wyzwolenia 8 rośnie 16 dębów szypułkowych będących pomnikami przyrody[7]. Ich wysokość wynosi od 18 do 20 m; obwód 125–250 cm[8].

Pomiędzy plażą a obszarem zabudowanym występuje pas wydm nadmorskich o zróżnicowanej budowie i kształcie. Pola wydmowe w Dźwirzynie mają szerokość do 0,5 km i maksymalną wysokość do 15,2 m n.p.m. W zachodniej części miejscowości wydma zanika na szerokość kilkudziesięciu metrów[9].

Obszar Dźwirzyna na północ od ul. Wyzwolenia został objęty obszarem chronionego krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. Tereny wokół Dźwirzyna zostały objęte Trzebiatowsko-Kołobrzeskim Pasem Nadmorskim.

Infrastruktura edytuj

W Dźwirzynie znajduje się port rybacki na przetoce łączącej jezioro z morzem. Nad Reskiem Przymorskim znajduje się przystań żeglarsko-kajakowa, a także stanica wodna.

W miejscowości znajduje się placówka pocztowa, apteka, posterunek policji, a także kościół pw. Matki Bożej Uzdrowienia Chorych wybudowany w latach 1982–1999.

W Dźwirzynie zostało wyznaczone letnie kąpielisko morskie o obejmujące 730 m linii brzegowej, z 4 odcinkami plaży strzeżonej po 100 m każdy. W sezonie 2013 r. sezon kąpielowy określono na okres od 22 czerwca do 9 września[10]. W 2012 r. kąpielisko Dźwirzyno spełniało obowiązkowe wymogi jakościowe dla wody w kąpielisku Unii Europejskiej[11].

Kultura i turystyka edytuj

Położenie nad morzem i jeziorze Resko Przymorskie sprawia, że oprócz wypoczynku na plaży istnieje możliwość wędkowania i uprawiania sportów wodnych.

Dźwirzyno jest letniskiem z rozbudowaną bazą wypoczynkowo-turystyczną. Znajduje się tutaj szereg ośrodków wypoczynkowych, kwater prywatnych, kempingów, 5- i 4-gwiazdkowy hotel[potrzebny przypis].

Od 1996 roku corocznie w lipcu odbywa się Ogólnopolski Bieg „Ku Słońcu” o Puchar Wójta Gminy Kołobrzeg. Zawody odbywają się na trasie Dźwirzyno–Grzybowo–Dźwirzyno o dystansie 10 km i przebiegają plażą, duktem leśnym, drogą asfaltową i drogą betonową do mety[12][13].

Przez miejscowość biegnie międzynarodowy Szlak Rowerowy Wokół Bałtyku (R-10), będący częścią sieci EuroVelo (EV10). W 2018 dla jego potrzeb wybudowano specjalną kładkę przebiegającą przez wędrujące wydmy wraz z tarasem widokowym[14]. Przez miejscowość przechodzi   pieszy Szlak Nadmorski. W miejscowościach wypoczynkowych wzdłuż wybrzeża ma przechodzić nadmorska międzynarodowa trasa rowerowa[potrzebny przypis].

Planowana jest budowa Centrum Sportów Wodnych nad jez. Resko Przymorskie (koszt: 11 mln zł)[15].

Obiekty sportowe edytuj

Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie:

  • dwa korty do tenisa ziemnego
  • kort do badmintona
  • boisko do koszykówki
  • boisko do siatkówki
  • boisko do piłki nożnej
  • minigolf
  • siłownia zewnętrzna
  • plac zabaw zewnętrzny
  • hala sportowa

Pływalnie:

  • basen kryty sportowy i rekreacyjny w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
  • basen odkryty w ośrodku Bałtyk – otwarte dla gości z zewnątrz

Inne:

  • Kręgielnia 6 torów w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
  • Świat saun w hotelu Senator – otwarte dla gości z zewnątrz
  • Baza treningowa klubu przeciągania liny UKS ANCORA SHARKS[16] – ogrody działkowe Resko

Oświata i społeczność edytuj

W Dźwirzynie znajduje się Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II. Do obwodu szkoły podstawowej w Dźwirzynie należą tylko uczniowie z Dźwirzyna[17]. Jednakże zapewniony jest także dojazd uczniów z Kołobrzegu i Grzybowa[18]. Najbliższe szkoły ponadgimnazjalne mieszczą się w Kołobrzegu.

We wsi mieści się Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie, w którym znajduje się: sala sportowa, siłownia, salka fitness, zewnętrzny kort tenisowy, boisko do koszykówki zewnętrzne, boisko do siatkówki zewnętrzne, boisko do badmintona, pole minigolfa[19]

Gmina Kołobrzeg utworzyła jednostkę pomocniczą – sołectwo „Dźwirzyno”, obejmujące wieś Dźwirzyno oraz niezamieszkaną osadę Wólka. Mieszkańcy wybierają na zebraniu wiejskim sołtysa oraz radę sołecką[20]. Do 15-osobowej Rady Gminy Kołobrzeg, mieszkańcy sołectwa wybierają jednego radnego[21].

Komunikacja edytuj

Przez miejscowość przechodzi modernizowana droga powiatowa nr 3152Z (Kołobrzeg–Mrzeżyno), która ciągnie się dalej wzdłuż wybrzeża do drogi wojewódzkiej nr 109.

Układ komunikacyjny stanowi ulica Wyzwolenia, biegnąca w niewielkiej odległości od morza. Od głównej ulicy odchodzą mniejsze, których większość zostało wyłożonych kostką brukową. Przejazd przez miejscowość w sezonie letnim jest utrudniony ze względu na charakter ulicy przelotowej oraz niepoprawnie zaparkowane na niej samochody.

Najbliższy przystanek kolejowy znajduje się Starym Borku, a najbliższy dworzec w Kołobrzegu (10 km).

Historia edytuj

Obszar ten w XIII wieku należał do klasztoru premonstratensów w Białobokach koło Trzebiatowa. Jednak pretensje do niego wysunął rycerz Przybysław, książęcy podkomorzy. Klasztor odkupił prawa do spornego obszaru za 300 marek. W 1305 roku wybuchł spór pomiędzy Kołobrzegiem a opatem białobockim w kwestii przebiegu zachodniej granicy posiadłości miejskich. Wówczas to po raz pierwszy pojawia się nazwa wsi (która wcześniej była wymieniana jedynie bezimiennie) – Rega. Jej dokładna lokalizacja nie jest do końca pewna. Przypuszcza się, że znajdowała się bliżej obecnego Dźwirzyna. Dogodne położenie osady spowodowało, że dość szybko zainteresował się nią Trzebiatów. W 1287 roku po raz pierwszy wymieniono w źródłach pisanych port Rega (Regoujście). Wówczas to książę Bogusław IV oraz opat białobocki Tidbald nadali Trzebiatowowi lubeckie prawa miejskie, a mieszczanie zaś otrzymali przywilej swobodnego korzystania z portu. Przez całą 1. połowę XIV wieku książęta pomorscy kolejnymi przywilejami przyczyniali się do szybkiego rozwoju osady. W 1457 roku zaczęto budować nowy port. Biskup Henning i kapituła katedralna w Kamieniu zadecydowali o ufundowaniu nowego portu z myślą o jego późniejszym nadaniu Trzebiatowowi. Od połowy XVI wieku osadę tę zaczęto nazywać „Treptowschen Tip” (później Treptower Deep), określenie Regoujścuie (Regamünde) wyszło zaś z użycia. Na podstawie źródeł pisanych ustalono, iż Regoujście w swych dziejach miało trzy lokalizacje: pierwsza to wieś Stara Rega, która leżeć musiała bliżej obecnego Dźwirzyna. Poświadczają ją dokumenty z okresu pomiędzy 1250a 1329 rokiem. Pomiędzy drugą z dat a 1457 rokiem port Regoujście przeniesiono na dogodniejsze miejsce – dalej na wschód, bliżej obecnego Mrzeżyna. Pomiędzy 1445 a 1449 rokiem zniszczyli go mieszkańcy Kołobrzegu i Gryfic, a Trzebiatów wraz z klasztorem białobockim rozpoczął kolejną budowę – na miejscu obecnego Mrzeżyna[22].

W 1959 r. stałe połowy w Dźwirzynie rozpoczęli pierwsi rybacy – Zygmunt Bąk z pomocnikiem Henrykiem Gołuńskim, a wkrótce potem brat Zygmunta – Ryszard[23].

W 1966 r. wieś miała 80 stałych mieszkańców, w tym kilka rodzin rybaków[6]. Według stanu z 15 grudnia 1997 r. liczba mieszkańców zameldowanych w Dźwirzynie na pobyt stały wynosiła 652, a na pobyt czasowy – 120[24].

W latach 1974–2005 Dźwirzyno było uznane przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa[25]. W oparciu o warunki naturalne ustalono dla Dźwirzyna pierwszoplanowe kierunki leczenia: choroby narządów ruchu, choroby układu oddechowego wieku dziecięcego i choroby układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii wieku dziecięcego. Ponadto ustalono drugoplanowy kierunek klimatyczno-usprawniający[26].

W 1983 roku podczas prac archeologicznych około 500 metrów na wschód od kanału portowego łączącego Bałtyk z jeziorem Resko odkryto ślady latarni morskiej i niewielkiej przystani, funkcjonującej tutaj pod koniec średniowiecza i w okresie nowożytnym (XV-XVI wiek).

W 2005 r. zbudowano nowy basen portowy ograniczony pirsem.

W 2010 r. wybudowano nowy most nad Kanałem Resko (oddany do użytkowania w styczniu 2011 r.). Zastąpił on stary wojskowy most, który był postawiony jako budowla tymczasowa, tuż po wojnie[27]. W 2011 r. nadano szkole podstawowej imię Jana Pawła II[28].

Toponimia edytuj

Nazwa miejscowości pojawia się w poszczególnych latach: Deruiante 1228, Duirin, Dwyrin 1270[29], Duverinensia 1305[30], Old Dep 1618, Colbergsche Deep 1780, Colbergsche Deep 1789, Deep 1819, Colberger Deep 1835. Podejrzewa się, że pierwotną nazwą było *Dŕstьno lub *Dvьr-ino. Nazwa miałaby pochodzić od prasłowiańskiego słowa *dŕsty, -ьve (pol. piasek, żwir) lub pochodnego przymiotnika *dźwirstny[31].

Późniejsza niemiecka nazwa pochodzi od średnio-wysoko-niemieckiego słowa dêp o znaczeniu kanał, głębia[31]. W następnych wiekach utrwalił się przymiotnik Colbergsche, Colberger, Kolberger („kołobrzeski”), który dodawano dla odróżnienia od drugiej, pobliskiej miejscowości o tej samej nazwie. Tę określano z kolei jako Treptower Deep („trzebiatowski”, dziś Mrzeżyno).

Nazwa słowiańska została odtworzona przez władze polskie po 1945 r. W 1947 r. urzędowo wprowadzono nazwę Dźwirzyno[32].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 29348
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 246 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Arkusz 1. Obszar PLH320017 (Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski) Ministerstwo Środowiska RP. [dostęp 2013-01-15].
  5. ↑ Arkusz 2 i 3. Obszar PLB320010 (Wybrzeże Trzebiatowskie) Ministerstwo Środowiska RP. [dostęp 2013-01-15].
  6. ↑ a b Marian Czerner: Wybrzeże Pomorza Zachodniego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967, s. 136.
  7. ↑ Rozporządzenie nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego z dnia 8.09.1992 r.
  8. ↑ 2.6.2. Formy ochrony przyrody. W: Program ochrony środowiska gminy wiejskiej Kołobrzeg do 2012 roku. 2004-08, s. 29. [dostęp 2009-10-24].
  9. ↑ 2.1. Rzeźba terenu. W: Program ochrony środowiska gminy wiejskiej Kołobrzeg do 2012 roku. 2004-08, s. 17. [dostęp 2009-10-24].
  10. ↑ Uchwała Nr XXVIII/195/13 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 23 maja 2013 r. ws. wykazu kąpielisk (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2013 r. poz. 2496).
  11. ↑ Bathing water quality - data viewer. European Environment Agency. [dostęp 2013-06-09]. (ang.).
  12. ↑ XVI Ogólnopolski „Bieg ku Słońcu”. Urząd Gminy Kołobrzeg, 2011-08-02. [dostęp 2011-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-06)].
  13. ↑ XIV Bieg Ku Słońcu. biegnij.com, 2009-07-27. [dostęp 2009-10-24].
  14. ↑ Ten fragment nadmorskiej drogi rowerowej na wędrującej wydmie będzie niezwykły.
  15. ↑ Iwona Marciniak „Już wiadomo co musi się znaleźć w projekcie”, Głos Koszaliński 28 marca 2017.
  16. ↑ UKS ANCORA SHARKS.
  17. ↑ Uchwała Nr XXVI/160/2005 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 20 maja 2005 r. ws. ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz granic ich obwodów (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2005 r. Nr 55, poz. 1254).
  18. ↑ Autobus szkolny. Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Dźwirzynie, 2012-09-04. [dostęp 2013-01-20].
  19. ↑ Cennik. Gminne Centrum Sportu i Rekreacji w Dźwirzynie. [dostęp 2013-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-26)].
  20. ↑ Uchwała Nr XXIV/140/97 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 31 stycznia 1997 roku ws. nadania statutów Sołectwom Gminy Kołobrzeg.
  21. ↑ Uchwała Nr XXI/143/12 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 23 października 2012 r. ws. podziału Gminy Kołobrzeg na okręgi wyborcze (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r. poz.2876).
  22. ↑ Andrzej Kuczkowski, Relikty późnośredniowiecznych oraz nowożytnych urządzeń nadbrzeżnych w Dźwirzynie, pow. Kołobrzeg [online] [dostęp 2017-05-08] (ang.).
  23. ↑ Barbara Zabel, Indywidualni rybacy przybrzeżni we wsi Dźwirzyno, gm. Kołobrzeg „Kosz. Zeszyty Muz.” Nr 10, Koszalin, 1980.
  24. ↑ Strategia rozwoju gminy Kołobrzeg. Urząd Gminy Kołobrzeg, 2000. (Uchwała Nr XX/127/2000 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 29 grudnia 2000 r.).
  25. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1974 r. zmieniające rozporządzenie ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1974 r. nr 16, poz. 89).
  26. ↑ Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1981 r. zmieniające (Dz.Urz.MZ z 1981 r. Nr 10, poz. 38).
  27. ↑ Most w Dźwirzynie w końcu otwarty. Kołobrzeski Serwis Informacyjny www.e-KG.pl, 2011-01-07. [dostęp 2011-10-16].
  28. ↑ Uchwała Nr XI/82/11 Rady Gminy Kołobrzeg z dnia 30 listopada 2011 r. ws. nadania imienia.
  29. ↑ Cod. No. 916 & 917. W: Rodgero Prümers: Pommersches Urkundenbuch. T. 2. Abt. 1, 1254-1278. Stettin: 1881, s. 236–237.
  30. ↑ Cod. No. 2246. W: Paul Niekammer: Pommersches Urkundenbuch. T. 4. Abt. 1, 1301-1306. Stettin: 1902, s. 199.
  31. ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski. T. 2. Kraków: 1997, s. 519. ISBN 83-85579-64-8.
  32. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 lipca 1947 r. (M.P. z 1947 r. nr 111, poz. 719, s. 7).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dźwirzyno&oldid=72537536”