Autarkia kultur peryferyjnych

Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka
nr 1(81)/2014
Autarkia kultur peryferyjnych

Burzliwe bywają dzieje terminów filozoficznych, które są adaptowane przez badaczy z innych dziedzin. Często kreatywność interpretacji zmienia ich pierwotne znaczenie. Tak właśnie stało się z pojęciem autarkii. Dla starożytnych Greków αὐτάρκεια oznaczała wewnętrzne uniezależnienie się człowieka od świata zewnętrznego. Autarkia pierwotnie funkcjonowała jako synonim niezawisłości, a także metoda do osiągnięcia szczęścia przez ludzi dobrych, mądrych i roztropnych (eudajmonizm). Dla Sokratesa autarkia oznaczała samowystarczalność, najmniejszą ilość potrzeb, której osiągnięcie miało zbliżać człowieka do istoty boskiej. Cynicy definiowali autarkię nieco inaczej, chciałoby się stwierdzić – „bardziej cynicznie”. Dla nich autarkia stawała się synonimem wyzbycia bogactw, a to dopiero prowadzić miało do szczęścia. Arystoteles z kolei sytuował autarkię w kontekście zrównoważonych relacji społecznych, właściwego określenia swojego miejsca w polis, a zatem w centrum świata Greków. Autarkia w socjologii czy naukach o kulturze, podobnie jak tożsamość, od samego początku była terminem relacyjnym. Konkretne znaczenie zyskuje dopiero z chwilą usytuowania w kontekście, odniesienia do tak czy inaczej wyodrębnionych bytów zbiorowych. Renesans pojęcia autarkii zawdzięczamy naukom społecznym i humanistycznym, dla których termin ten – niekoniecznie nazywany wprost tym rzeczownikiem – jest określeniem rzekomo autopojetycznej i autoreferencyjnej kultury opisywanej w kontekście postfordowskiej standaryzacji. We współczesnym świecie autarkia może być rozumiana jako rewers globalizacji – idea choćby ograniczonej niezależności wobec nazbyt ściśle oplatających sieci zależności (ze wstępu Romana Chymkowskiego i Błażeja Popławskiego).

Spis treści

Autarkia kultur peryferyjnych

Po co nam dziś peryferie? - Roman Chymkowski, Błażej Popławski
(Nie)udane renegocjacje peryferyjności: globalizacja, jej aktorzy i wielkie imprezy sportowe - Renata Włoch
O pisarzu trzecioświatowym, który podważył retorykę pierwszoświatową. Analiza spuścizny literacko-ideowej Ngũgĩego wa Thiong’o - Błażej Popławski
Arabskie Przebudzenie, modernizacja i postkolonializm - Roman Chymkowski
Góry wysoko, cesarz daleko. Prowincja Yunnan jako Peryferie Chin - Jakub Urbański
Ukraińskość. Próba opisu - Łukasz Jasina
Meksykańskie spojrzenie na "kuchnię meksykańską" - Marcin Florian Gawrycki
Samofolkloryzacja: współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej - Ewa Klekot
Erotyczne sny Aladyna X i inne oblicza pornoorientalizmu - Katarzyna Górak-Sosnowska

Z warsztatów kulturoznawców

„Donosy rzeczywistości” i „obroty rzeczy” – o miłości, odpowiedzialności i dzielności w teatrze Piotra Cieplaka - Sylwia Jarmuż
Czy nauka i technologia nie lubią kobiet? - Aleksandra Derra

Recenzje

Łódź deliryczna? O książce Łukasza Biskupskiego "Miasto atrakcji" - Łukasz Zaremba
Medialne tożsamości, seksualne kapitały, nowe smaki - Wojciech Śmieja
Kultura a rozwój – książka pierwszego kroku - Witold Zakrzewski
Widmo kapitału krąży po peryferiach świata - Błażej Popławski
W stronę wielobiegunowego świata - Łukasz Morawski

Sprawozdania

Wielogłos o (wrocławskim) krajobrazie dźwiękowym - Aleksandra Kil
Polacy na peryferiach świata - Dariusz Skonieczko