czas czytania:
Zakończył obrady Sejm rozbiorowy
11 kwietnia 1775 roku zakończył obrady sejm rozbiorowy, zwołany dwa lata wcześniej pod naciskiem państw zaborczych za sprawą konfederacji generalnej zawiązanej 16 kwietnia 1773 roku pod laską kuchmistrza koronnego Adama Ponińskiego, jurgieltnika, któremu w zamian za legalizację rozbiorów przez sejm ofiarowano godność podskarbiego koronnego i stałą roczną pensję w wysokości 24 000 dukatów. Poniński pobierał pensje od wszystkich państw zaborczych, przywłaszczył sobie także znaczne sumy z majątku zakonu jezuitów, rozwiązanego przez papieża Klemensa XIV, które miały pierwotnie być przeznaczone na działalność Komisji Edukacji Narodowej. Marszałkiem konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego został Michał Hieronim Radziwiłł, który za pieniądze otrzymywane ze wspólnej kasy trzech państw zaborczych kupił w 1774 roku pałac w Nieborowie wraz z otaczającymi go gruntami.
Na czele opozycji sprzeciwiającej się rozpoczęciu obrad sejmu rozbiorowego i oddaniu laski marszałkowskiej Adamowi Ponińskiemu stali Tadeusz Reytan, Samuel Korsak i Stanisław Bohuszewicz Minkowski. 21 kwietnia 1773 roku Tadeusz Reytan własnym ciałem próbował zagrodzić wyjście z sali posłom, idącym parafować dokumenty potwierdzające dokonanie I rozbioru Polski, wołając: Kto kocha Boga, kto wierny ojczyźnie, niech jej dziś nie odstępuje, wszak widzicie, że tu idzie o zniszczenie praw jej najdroższych.
Poniński i poseł rosyjski w Warszawie Otto Magnus von Stackelberg przyjęli wobec posłów taktykę przekupstwa i zastraszania. Wysuwano groźby rozszerzenia rozbiorów o centralne ziemie Rzeczypospolitej i spalenia Warszawy, część senatorów została aresztowana i zesłana w głąb Rosji. 30 września 1773 roku sejm zatwierdził traktat rozbiorowy.
Posłowie Franciszek Jerzmanowski i Stanisław Kożuchowski wydali manifest przeciwko ratyfikacji traktatów podziałowych i próbowali go oblatować (wpisać do akt) w grodzie warszawskim. Gród, związany zakazem generalności (władz) konfederacji, manifestu nie przyjął.
Oprócz zatwierdzenia traktatu rozbiorowego sejm przeprowadził także liczne reformy: Tak więc i za tego sejmu, pod żelazną rózgą trzech sprzysiężonych dworów, pod przewodnictwem najniemoralniejszego z ludzi, pod tym sejmem skażonym chciwością ukazały się, zwłaszcza w początkach. dusze szlachetne, zaszły niektóre zbawienne urządzenia. Najzbawienniejszym zapewne była wspomniona już Komisja Edukacyjna. Ustanowiono Radę Nieustającą, która między sejmem a sejmem zastępowała władzę wykonawczą; jakkolwiek błędna była ta magistratura, przyzwyczaiła naród do rządu. […] Odjęto królowi rozdawnictwo urzędów i starostw – oceniał po latach zmiany ustrojowe wprowadzone przez sejm rozbiorowy Julian Ursyn Niemcewicz w Pamiętnikach czasów moich. Pamiętnikarz miał na myśli założenie Komisji Edukacji Narodowej, pierwszego w Europie ministerstwa oświaty, i utworzenie Rady Nieustającej, pierwszego stałego rządu w Rzeczypospolitej, złożonego z króla, 18 senatorów i 18 posłów.
Sejm ujednolicił też prawo podatkowe, wprowadzając podymne generalne (płacone od każdego komina na dachu we wszystkich typach dóbr), przywrócił cła generalne, zniósł prawo, które stanowiło, że szlachcic osiedlający się w mieście automatycznie tracił szlachectwo, a także unowocześnił strukturę wojska, którego liczebność miała być zwiększona do 30 000 (co nie zostało nigdy zrealizowane).
Niemcewicz, który wtedy był członkiem korpusu kadetów, tak wspominał uroczyste zamknięcie obrad sejmu: Wysłano nas kilkunastu kadetów na ostatnią sesję tego nieszczęsnego sejmu. Widok króla siedzącego na tronie, otoczonego senatem i posłami, przejął mnie uszanowaniem. Słyszałem mówiącego króla za Rzewuskim, Czetwertyńskiego, co później przeszedł do Targowicy za wolnością, Ponińskiego wychwalającego bezczelnie dobrodziejstwa przez sejm ten zlane na Polskę.
W.Sz.
Ilustracja: Rejtan na sejmie 1773, obraz Jana Matejki z 1866 roku, Wikipedia, domena publiczna.
Na czele opozycji sprzeciwiającej się rozpoczęciu obrad sejmu rozbiorowego i oddaniu laski marszałkowskiej Adamowi Ponińskiemu stali Tadeusz Reytan, Samuel Korsak i Stanisław Bohuszewicz Minkowski. 21 kwietnia 1773 roku Tadeusz Reytan własnym ciałem próbował zagrodzić wyjście z sali posłom, idącym parafować dokumenty potwierdzające dokonanie I rozbioru Polski, wołając: Kto kocha Boga, kto wierny ojczyźnie, niech jej dziś nie odstępuje, wszak widzicie, że tu idzie o zniszczenie praw jej najdroższych.
Poniński i poseł rosyjski w Warszawie Otto Magnus von Stackelberg przyjęli wobec posłów taktykę przekupstwa i zastraszania. Wysuwano groźby rozszerzenia rozbiorów o centralne ziemie Rzeczypospolitej i spalenia Warszawy, część senatorów została aresztowana i zesłana w głąb Rosji. 30 września 1773 roku sejm zatwierdził traktat rozbiorowy.
Posłowie Franciszek Jerzmanowski i Stanisław Kożuchowski wydali manifest przeciwko ratyfikacji traktatów podziałowych i próbowali go oblatować (wpisać do akt) w grodzie warszawskim. Gród, związany zakazem generalności (władz) konfederacji, manifestu nie przyjął.
Oprócz zatwierdzenia traktatu rozbiorowego sejm przeprowadził także liczne reformy: Tak więc i za tego sejmu, pod żelazną rózgą trzech sprzysiężonych dworów, pod przewodnictwem najniemoralniejszego z ludzi, pod tym sejmem skażonym chciwością ukazały się, zwłaszcza w początkach. dusze szlachetne, zaszły niektóre zbawienne urządzenia. Najzbawienniejszym zapewne była wspomniona już Komisja Edukacyjna. Ustanowiono Radę Nieustającą, która między sejmem a sejmem zastępowała władzę wykonawczą; jakkolwiek błędna była ta magistratura, przyzwyczaiła naród do rządu. […] Odjęto królowi rozdawnictwo urzędów i starostw – oceniał po latach zmiany ustrojowe wprowadzone przez sejm rozbiorowy Julian Ursyn Niemcewicz w Pamiętnikach czasów moich. Pamiętnikarz miał na myśli założenie Komisji Edukacji Narodowej, pierwszego w Europie ministerstwa oświaty, i utworzenie Rady Nieustającej, pierwszego stałego rządu w Rzeczypospolitej, złożonego z króla, 18 senatorów i 18 posłów.
Sejm ujednolicił też prawo podatkowe, wprowadzając podymne generalne (płacone od każdego komina na dachu we wszystkich typach dóbr), przywrócił cła generalne, zniósł prawo, które stanowiło, że szlachcic osiedlający się w mieście automatycznie tracił szlachectwo, a także unowocześnił strukturę wojska, którego liczebność miała być zwiększona do 30 000 (co nie zostało nigdy zrealizowane).
Niemcewicz, który wtedy był członkiem korpusu kadetów, tak wspominał uroczyste zamknięcie obrad sejmu: Wysłano nas kilkunastu kadetów na ostatnią sesję tego nieszczęsnego sejmu. Widok króla siedzącego na tronie, otoczonego senatem i posłami, przejął mnie uszanowaniem. Słyszałem mówiącego króla za Rzewuskim, Czetwertyńskiego, co później przeszedł do Targowicy za wolnością, Ponińskiego wychwalającego bezczelnie dobrodziejstwa przez sejm ten zlane na Polskę.
W.Sz.
Ilustracja: Rejtan na sejmie 1773, obraz Jana Matejki z 1866 roku, Wikipedia, domena publiczna.