Postanowiłam dorzucić coś od siebie ; ) Chodzi mianowicie o nazewnictwo strojów i ozdób koreańskich, które można w takiej ilości i różnorodności podziwiać w sageukach. Post będzie luźnym tłumaczeniem pewnego
artykułu angielskiego, do którego podawałam kiedyś link w temacie którejś z dram + własne poszukiwania w tym kierunku : ) Pożyczam też od nich część screenów : )
Hanbok (한복) - zazwyczaj można się spotkać z tą nazwą, która oznacza zarówno ubiór męski, jak i żeński. Poszczególne części hanboku różnią od siebie stroje dla obu płci.
* * *
Żeński hanbok składa się z dwóch części:
-
jeogori (저고리) - górna część podobna do bluzki lub bolerka
-
chima (치마) - dolna część podobna do spódnicy
Materiały i kolory użyte do uszycia obu części hanboka zależą od statusu społecznego danej kobiety. Członkowie rodziny królewskiej, osoby zamieszkujące dwór królewski, yangbani (elita kraju, szlachta) mogą używać drogich materiałów np. jedwabiu i satyny o intensywnych kolorach - niebieski, czerwony, zielony i żółty. Osoby z klasy średniej i nisko urodzeni noszą zazwyczaj tańsze ale bardziej wytrzymałe tkaniny takie jak
ramia,
juta i bawełna, o jasnych kolorach ziemi - brąz, jasny niebieski i zielony.
Na jeogori szlachcianki mogły zarzucić kamizelkę,
baeja (배자), która w sezonie zimowym mogła być obrobiona futerkiem.
Wyjątkowe stroje należą się kobietom dbającym o rozrywkę bogaczy -
gisaeng i tancerkom. Również noszą hanboki o żywszych barwach i wykonane z droższych materiałów (podkreślenie piękna kobiety), jednak jeogori (górna część) gisaeng jest zazwyczaj półprzezroczyste, wykonane z bardzo rzadkiego jedwabiu. A jak wiadomo, w Korei (tej dawnej i obecnej) ukazywanie pewnych części ciała było zakazane, a przynajmniej potępiane przez społeczeństwo ; ) Więc gisaeng kusiły swoimi częściowo odsłoniętymi ramionami~~
Elementem, który pewnie wielu widzom sageuków rzucił się w oczy, a który wszystkie dziewczyny (ja już swoje mam~~) na pewno chciałyby posiadać, jest
norigae (노리개). Jest to ozdoba przypominająca wisiorek lub współczesny brelok, przypinana do jeogori lub chima. Poza ozdobą norigae było talizmanem ofiarowywanym lub kupowanym w określonym celu (np. życzenie zdrowia), a w rodzinie kobiety przekazywały sobie niektóre norigae z pokolenia na pokolenie. Kto oglądał Dong Yi, ten pamięta o poszukiwaniach pewnej kobiety po jej norigae w kształcie motyla : )
Kolejny nie dający o sobie zapomnieć strój, to
jangot (장옷) - przypomina dłuższą wersję jeogori z kołnierzem, większy płaszczyk czy narzutkę. Zarzuca się go na głowę, by zakryć prawie całą sylwetkę i twarz (konfucjanizm nakazywał kobietom skrywanie twarzy przed obcymi mężczyznami).
Jest jeszcze jeden typ takiego okrycia, nazywa się
sseungae chima (쓰개치마) - podobny do kiecuchy dolnej, ale z rozcięciem i noszony na głowę X3
No dobrze, ale nie wspomniałam o bieliźnie, która ma ogólną nazwę
sokot (속옷), a na którą składają się: kalesony (XD) -
sokbaji (속바지), półhalka -
sokchima (속치마) i podkoszulka -
sokjeogori (속저고리) [w kolejności zakładania]. Bielizna była zazwyczaj w kolorze białym, a jedynym wyznacznikiem statusu był tu materiał, z którego ją zrobiono - jedwab dla bogatych, a bawełna dla biednych, chociaż nie wszyscy mogli sobie pozwolić na sokot. Yangbanki, by nadać objętości wierzchnim ubraniom, nosiły kilka warstw sokchimy - łatwo zaobserwować w dramach to, w jaki sposób układa się ubranie na bogatszych i biedniejszych. Na specjalne okazje zakładano też
mujigi (무지기), która zastępowała wielowarstwową sokchimę.
* * *
U panów mamy trochę więcej elementów, które nosi się na co dzień ; ) Zaczynamy od górnej warstwy - jeogori (jak u pań), jednak tutaj jest dłuższa. Do tego spodnie -
baji (바지). Jeogori i baji nosi się zazwyczaj w tym samym kolorze, białym czy jasnym niebieskim. Bez dodatków mogą być także noszone jako piżamka : ) Baji noszone były także przez kobiety jako bielizna.
Jak wspominałam, panowie noszą więcej elementów odzieży na co dzień. Na jeogori zakłada się
durumagi (두루마기) - pewien rodzaj długiego płaszcza. Mężczyźni z wyższych klas społecznych nosili durumagi jako strój domowy, a przeciętni obywatele wyłącznie wtedy, gdy wychodzili na zewnątrz. Na specjalne okazje jest on również noszony przez kobiety.
No dobrze, ale to nie koniec płaszczyków X3 Jest też płaszczyk o wdzięcznej nazwie
po (포), który na co dzień noszą uczeni i urzędnicy państwowi, jeśli udają się w celu załatwienia jakiejś prywatnej sprawy.
Panowie w tamtych czasach naprawdę mieli większą garderobę od pań... Kolejnym elementem stroju noszonym na jeogori jest
magoja (마고자) - to taki płaszczyk/narzutka, który może mieć rękawki lub nie. W odróżnieniu do jeogori i durumagi ta narzutka nie posiada
git (깃) - pasu materiału przyszytego do kołnierza, i
goreum (고름) - tasiemek służących związaniu płaszcza. Magoja zazwyczaj jest uszyta z jedwabiu i przyozdobiona dwoma guzikami (często zrobionymi z bursztynu).
* * *
Hanboki noszone były także przez dzieci ; ) Chłopcy, na swoje jeogori, nosili płaszczyk zwany
sagyusam (사규삼), a do tego czapkę uszytą z czarnego materiału, ozdobionego złotym haftem -
hogeon (호건). Dziewczynki chodziły w
saekdongot (색동옷), mniejszej wersji durumagi, który był zrobiony ze zszytych razem różnokolorowych fragmentów tkanin. Na głowie dziewczynki nosiły
baetssi daenggi (뱃씨댕기), ale o ozdobach będzie jeszcze później : )
* * *
To skoro wspomniane zostało jedno nakrycie głowy i ozdoba noszona przez dziewczynki na włosach, wypadałoby opisać wszelkiej maści kapelusze, ozdoby i... fryzury
Zacznę od pań~ Najczęściej oglądaną fryzurą w sageukach jest
daenggi meori (댕기 머리) - włosy splecione w warkocz z dużą wstążką, która przypięta do końca warkocza stanowi jego przedłużenie. Daenggi były zrobione z miękkiego materiału, te bardziej wystawne zawierały hafty. Taką fryzurę mogły nosić tylko niezamężne kobiety. Specjalne daenggi nosiły panie podczas różnych rytuałów i z różnych klas społecznych.
Są różne rodzaje dodatków, które nosi się na głowie m.in.:
-
jebiburi daenggi (제비부리댕기) i
mokpan daenggi (목판댕기) - ozdoby dla młodych niezamężnych kobiet. Jebiburi używana była głównie w obrębie pałacu przez kobiety ze szlacheckich rodzin.
-
doturak daenggi (도투락댕기),
maldduk daenggi (말뚝댕기) i
bae(t)ssi daengi (뱃씨댕기 / 배씨댕기) - ozdoby dla dzieci
Fryzura noszona przez kobiety zamężne znana była pod nazwą
jjokjin meori (쪽진 머리) - włosy zebrane do tyłu w kok.
Ale sam kok byłby trochę smutny, więc od czego mamy różne dekoracyjne szpile? Szpile oczywiście także miały swoją fachową nazwę, mianowicie
binyeo (비녀). Używano ich do utrzymania koka w miejscu. I znowu wkrada nam się tu kwestia statusu społecznego, bo w zależności od niego, binyeo mogły być wykonane z różnych materiałów i mieć różne zakończenia, od zwykłych po bardzo ozdobne. Różniła je także długość wyznaczająca funkcję takiej szpili, która mogła tylko podtrzymywać fryzurę lub być dekoracją.
Mniejsze szpile to
dwikkoji (뒤꽂이), które były po prostu wpinane w kok. Służyły głównie ozdobie, a wyglądały jak duże ozdobne szpilki, które obecnie są w powszechnym babcinym użytku : )
Kolejną ozdobą były używane przez damy dworu i członkinie rodziny królewskiej
cheopji (첩지). Nie wiem, jak wam, ale mi zawsze kojarzyły się z 'domkiem noszonym na głowie' ; ) Cheopji są zrobione z metalu i przyjmują przeróżne kształty - smoka (dla królowych -
yongjam (용잠)), feniksa (dla księżniczek i konkubin króla -
[geum]bongjam ([금]봉잠)), pawia, kaczki, żaby, kwiatu, itd.
Zamężne kobiety mogą także nosić fryzurę zwaną
eonjun meori (얹은 머리) - włosy zebrane w kok do góry. Wiadomo jednak, że im więcej, tym lepiej, dlatego Koreanki nie poprzestawały na własnych włosach, ale dokładały także peruki,
gache (가체), które w większości były produkowane ze sztucznego włosia (prawdziwe włosy są zbyt ciężkie). Gache dekoruje się wymienionymi wyżej ozdobami, a także wstążkami. W związku z wysoką ceną gache, mogły sobie na nią pozwolić tylko bogate kobiety, w tym przepiękne gisaeng. A czym przykryć tę imponującą fryzurę? Kapelutkiem z bambusa, papieru lub materiału -
jeonmo (전모).
No to znowu zwiększymy objętość fryzur i przejdziemy do rodziny królewskiej : ) Królewskie małżonki noszą
eoyeo meori (어여머리), gdzie z przodu widać naturalne włosy, a wokół jest upięty gruby warkocz tych sztucznych. Oczywiście tutaj też mamy wiele ozdób, z których na szczególną uwagę zasługuje
tteoljam (떨잠) - ozdoba złożona z metalu i kamieni ozdobnych układających się w określony wzór. I jak zwykle wzór wskazuje na rangę noszącej go osoby. Przy specjalnych okazjach tteoljam mogą nosić wysoko postawione damy dworu.
To żeby było śmieszniej... na głowę można wsadzić jeszcze więcej XD Ostatnim 'poziomem wtajemniczenia' jest
keun meori (큰머리), zarezerwowany tylko dla kobiet z pałacu. Do wcześniejszej eoyeo meori dodawany jest nowy element -
tteoguji (떠구지) zrobiony z... malowanego na czarno drewna.
No dobrze, ozdoby swoją drogą, ale przydałoby się coś funkcjonalnego, co ogrzeje nas zimą, prawda? Do żeńskich nakryć głowy zaliczamy:
pungcha (풍차),
ayam (아얌),
jobawi (조바위) i
nambawi (남바위). Różnią się długością i wielkością, a także zdobieniami (futro, kamienie ozdobne, hafty).
* * *
Panowie, którzy wcześniej przodowali w różnorodności płaszczyków noszonych do hanobka, nie mogą się pochwalić zbyt dużą ilością fryzur. Albo mogą je rozpuścić (taaak *___*), albo zebrać na górze i zawiązać w "kok" zwany
sangtu (상투).
No dobrze, żartowałam, panowanie mają masę różnych zabawek... znaczy się kapeluszy, które mogą umieścić na głowie ; ) Najpopularniejszym nakryciem głowy jest zwany przeze mnie kapelutkiem -
gat (갓) - czarny prześwitujący kapelusz wytwarzany z końskiego włosia. Taki kapelutek chroni męski koczek, a także, jak wszystko inne, wskazuje na rangę pana, który go nosi. Na przykład panowie z wyższych sfer nosili trochę mniejszą wersję zwaną
heukrip (흑립), a szarzy obywatele musieli zadowolić się bambusowym nakryciem zwanym
paeraengi (패랭이).
Panowie nie noszą spinek jako burżujskich dodatków, ale nadrabiają to... koralikami dyndającymi ze swoich kapeluszy, gat. Te koraliki to
gatkeun (갓근), ozdoba zarezerwowana tylko dla yangbanów (elity)~~
Żeby było śmieszniej, pod gat można zakładać inne nakrycie głowy -
tanggeon (탕건), który można także nosić wewnątrz pomieszczeń (taka matrioszka).
Okej, poddaję się, panowie wygrywają... oni też do swojego koczka (sangtu) mają specjalną szpilę zwaną
donggot (동곳), która jest odpowiednikiem żeńskiej binyeo dla zamężnych kobiet. Skoro jesteśmy przy koczku - do jego okrycia używa się
chigwan (치관). Jednak, jak wiadomo, włoski nie są takie posłuszne i, aby pozostały na miejscu, przydałaby się... przepaska, w tym przypadku noszona na czole
manggeon (망건). Jednak, żeby opaska nie była nudna (i jak zwykle, żeby wskazać rangę), dołączona jest do niej para guziczków o różnym rozmiarze, kształcie, z różnego tworzywa itd., co dalej przekłada się na ich nazwę. Na ten przykład
gwanja (관자) są okrągłe, a
pungjam (풍잠) mają kształt półksiężyców.
Okej,wracając do kapelutków. Kolejnym często noszonym nakryciem głowy w erze Joseon był stożkowaty
sakkat (삿갓), wyrabiany ze słomy, a noszony głównie przez rolników i mnichów... i ukrywających się bohaterów dram XD
Kapelutki, rozdajemy kapelutki! O, pan chyba jest z wojska, czyż nie? To dla pana będzie
beonggeoji (벙거지) /
jeonnip (전립). Tego typu nakrycia głowy nosili np. odpowiednicy dzisiejszych policjantów, strażnicy itd.
Kolejnymi uprzywilejowanymi do noszenia innych nakryć głowy byli uczeni konfucjańscy. Dla nich przeznaczony był czarny
bokgeon (복건). Później bokgeon stał się specjalnym kapelutkiem dla dzieci świętujących swoje 1. urodziny.
Jeszcze inne kapelutki noszą yangbani, kiedy siedzą w domu, ale chcą podkreślić swoją wyjątkowość ; )
Jeongjagwan (정자관) wygląda jak zwykły gat... który wpadł pod pędzącego konia lub w wir tornada X3 Ma 2 lub 3 warstwy skierowane do góry z ostrzejszymi zakończeniami.
* * *
To teraz przechodzimy do strojów ceremonialnych i tych noszonych tylko w pałacu ^ ^ A zaczniemy od... księżniczek i panien młodych z yangbańskich rodzin~! W związku z różnymi uroczystościami (księżniczki) lub ceremonią zaślubin (głównie yangbanki) panie zakładają specjalny strój zwany
hwarot (활옷). Do tego noszony jest
hwagwan (화관), "diadem"/"mała korona" zrobiony z materiału obszytego czarnym jedwabiem z naszytymi wzorami - haftowanymi lub stworzonymi z ozdobnych kamieni i metali szlachetnych. Poza tym z przodu na długiej szpili zakończonej rzeźbioną głową smoka, w tym przypadku zwanej
yongjam (용잠), zawieszone są wstążki,
ap daenggi (앞댕기). Z hwagwan do tyłu zwiesza się inna wstęga,
doturak daenggi (도투락댕기), na której widnieją złote wzory. Schodząc niżej, wokół pasa zawiązuje się czerwoną jedwabną szarfę
daedae (대대), która także pokryta jest złotymi wzorami.
Inną wersją szaty ceremonialnej jest
wonsam (원삼). Nosiły go kobiety z rodziny królewskiej, damy dworu o wysokich rangach, kobiety z yangbańskich rodzin, a także panny młode ze zwykłych rodzin, kiedy nie mogły sobie pozwolić na hwarot. Jak zwykle to kolory, wzory i użyte dekoracje wskazywały na status kobiety, która miała na sobie wonsam. Zamiast hwagwan na głowę było zakładane
jokduri (족두리), które nie posiadało aż tak wielu zdobień jak jego odpowiednik noszony razem z hwarot.
Skoro wspominane już było o członkiniach rodziny królewskiej i damach dworu, to pora na przedstawienie kolejnej części ich garderoby -
dangui (당의). Jest to kolejna warstwa noszona na jeogori, coś jak większe bolerko czy ozdobna koszula X3 Na dangui królowych i księżniczek znajduje się złoty wzór nazywany
geumbak (금박) - jest on zarezerwowany dla królewskiej krwi i to właśnie ten element odróżnia go od dangui noszonych przez damy dworu. Geumbak może się pojawić także na chima.
Przejdźmy teraz do panów z wyższych sfer ; ) Urzędnicy państwowi na co dzień noszą tzw.
gwanbok (관복), który różni się kolorem i kwadratowym haftem (
hyungbae (흉배)) w zależności od pozycji danego urzędnika. Poza tym wśród gwanboków można wyróżnić: specjalny na uroczystości, na wizytę u króla, na co dzień itd. Ach, no i gwanbok jest zakładany przez zwykłych obywateli podczas ceremonii zaślubin~ Innym ciuszkiem noszonym przez urzędników (i króla) był
cheollik (철릭) - trochę skromniej wyglądający niż poprzednik. Do tych dwóch strojów pasuje kapelutek zwany
samo (사모) i ten śmieszny odstający pas,
gakdae (각대).
Jednym ze wspomnianych wyżej specjalnych wariantów gwanboka jest
jobok (조복), do którego noszony jest kapelutek –
yanggwan (양관). Taki strój zakłada się na różne ważne uroczystości, święta.
No i królowie~~ Na co dzień nosili
hongryongpo (홍룡포) przyozdobione złotymi wyhaftowanymi smokami. Do tego mieli kapelutek -
ikseongwan (익선관) <taki bucik na głowie> i pas, gakdae.
Na specjalne okazje np. zaślubiny król zakłada
daeryebok (대례복), a na głowie ląduje jeden z moich ulubionych kapelutków –
myeonryugwan (면류관). Kapelutek ma prostokątną górę ze zwieszającymi się z przodu i tyłu 12 sznurami koralików (liczba koralików, bodajże nefrytowych, zależy od pozycji osobnika - cesarz, król, książę korony). Na tę samą okazję królowa założy
noui (노의) lub później
jeokui (적의), a na głowę
daesu (대수).
To na chwilkę przeskoczmy od króla do uczonego, a dokładniej mówiąc, prymusa ^ ^ Student, który osiągnął najwyższy wynik podczas państwowego egzaminu, na ceremonię gratulacyjną przywdziewał kapelutek z kwiatami -
eosahwa (어사화) - i kolejny typ hanboku,
aengsam (앵삼). A dziwiliście się, że w USA mają te śmieszne czapeczki i płaszczyki podczas zakończenia liceum...
* * *
Nie zapominajmy o bardzo istotnej części garderoby! Skarpetki i buty~! Skarpetki nazywano ogólnie
beoseon (버선) i były noszone przez wszystkich, bez względu na ich status społeczny. Robiono je z białego materiału, a dodatki w postaci haftu czy inny krój klasyfikowały je jako męskie lub damskie.
Najbiedniejsi ludzie, ale także np. uczeni wychodzący na zewnątrz, zakładali
jipsin (짚신), sandały zrobione ze słomy. Ten typ obuwia był dość wytrzymały i tani, co pozwoliło na jego rozpowszechnienie.
Czymś bardziej zbliżonym do współczesnych butów były
hye (혜), posiadające niską cholewę jak np. obecne baleriny. Nosili je zarówno mężczyźni jak i kobiety, przy czym damskie posiadały zazwyczaj ostro zakończony przód (męskie były tępo zakończone). Yangbanki nosiły specjalny rodzaj hye,
unhye (운혜), które wykonane były z jedwabiu ze zdobieniami w kształcie chmur. Czasami nawet niżej urodzeni mogli założyć unhye np. podczas uroczystości zaślubin.
Kolejnym typem damskiego obuwia były wykonane ze skóry
danghye (당혜). Zdobienia przybierały tu formę zawijasów, koniec był zaostrzony, no i były dość kolorowe, jak na kobiece ciuszki przystało.
Panowie nosili bardzo podobne bucisze,
taesahye (태사혜), również zrobione ze skóry z zawijasami, ale z tępymi końcami. Były to buty typowo szlacheckie ze względu na swą cenę.
Zaraz po jipsin (te śmiechowe słomianki) najpopularniejsze były
heukhye (흑혜). Wykonywano je ze skóry i wełny, zazwyczaj w kolorze czarnym. Na co dzień nosili je urzędnicy, uczeni czy yangbani.
Hwa (화), czyli buty do kostki, były robione ze skóry i aksamitu, przeważnie w kolorze czarnym. Chodzili w nich strażnicy, oficjele rządowi czy inni bywalcy na królewskim dworze. Hwa zrobione z tańszych materiałów były noszone także przez wędrowców czy wojowników.
* * *
To teraz trochę o symbolizmie w strojach i ozdobach, w tym na haftach. Wcześniej wspominałam o
hyunbae (흉배), zwanych także 'mandaryńskim kwadratem', które zaadaptowane zostały od chińskich dynastii. Hyungbae naszyte były na piersi i na plecach i przeznaczone były dla oficjeli, co odróżniało je od 2. rodzaju haftów ‘rangowych’,
po/bo (보), które dodatkowo znajdowały się na ramionach i były zarezerwowane dla rodziny np. królewskiej.
Królewskie hafty,
wangpo (왕보), przedstawiały zazwyczaj złotego smoka, którego liczba pazurów wyznaczała pozycję danej osoby – wnuk króla (3), książę korony i król (4), cesarz (5) itd.
Wśród symboli używanych w hyungbae można wyróżnić:
-
girin hyungbae (기린흉배) – haft z... żyrafą (dla wojskowych). Później został zmieniony na
geobuk hyungbae (거북흉배) - żółwia
-
ssanghak hyungbae (쌍학흉배) - bliźniacze żurawie (dla urzędników rang 1-3, w tym dla ministrów, także dla pana młodego)
-
danhak hyungbae (단학흉배) - pojedynczy żuraw (dla urzędników cywilnych rang 4-9)
-
ssangho hyungbae (쌍호흉배) - bliźniacze tygrysy (dla wojskowych rang 1-3)
-
danho hyungbae (단호흉배) – pojedynczy tygrys (dla wojskowych rang 4-9)
A co oznaczały te i inne symbole (m.in. z ozdób do włosów)?
-
yong (용) - smok – symbol króla oznaczający jego władzę otrzymaną od Króla Smoka, Władcy Mórz, dzięki której ochroni swój kraj.
-
horangi (호랑이) – tygrys – najinteligentniejsze ze zwierząt, które osądza pomiędzy dobrym i złym; symbol dualistyczny, bo oznacza zarówno odwagę, godność, jak i okrucieństwo i zachłanność.
-
saseum (사슴) – jeleń – boskie stworzenie uosabiające piękno i delikatność, symbol przyjaźni i ciężkiej pracy. Według legend po 500 latach zmienia kolor na biały.
-
haechi (해치) – xiezhi – mityczny potwór, kozioł-jednorożec, czasami opisywany jako hybryda lwa i smoka. Symbol prawdy i sprawiedliwości. Umieszczany na kieszeniach ubrań czy drzwiach domów.
-
bung (붕) – peng – kolejne mityczne stworzenie, wielki ptak, który wcześniej przybierał formę wielkiej ryby, Kun. Symbol ten wiązano z królową, a umieszczano go np. na bramie do Pałacu.
-
hak (학) – żuraw – król ptaków, symbol długowieczności.
-
gongjak (공작) – paw – symbol piękna, siły, talizman przyciągający szczęście
-
gureum (구름) – chmura – symbol nieskończonych zmian, w tym samym czasie ukazujących siłę, słabość i prawdę.
* * * Post będzie uzupełniany o nowe informacje i zdjęcia * * *
jesteś boska 
