Co to jest szowinizm?

Cechą charakterystyczną dla szowinizmu jest bezkrytyczne i bezrefleksyjne spojrzenie na własny naród, grupę, gatunek czy płeć i pomniejszanie ich wad. Aby podkreślić wielkość własnej grupy, stosuje się zabieg ośmieszenia przeciwstawnej grupy, poprzez ukazanie tylko i wyłącznie jej wad. Pojęcie szowinizmu coraz bardziej się rozszerza, sporo zjawisk występujących na świecie obdarza się tym mianem. Obecnie mówi się szowinizmie narodowym, etnicznym, rasowym, gatunkowym, generacji czy szowinizmie płci.

Rodzaje szowinizmu

Obecnie występuje kilka odmian szowinizmu. Oto one:

• szowinizm narodowy – odbierany jako skrajna forma nacjonalizmu, co objawia się megalomanią narodową, przesadnym uwielbieniem własnej nacji, wywyższaniem jej. Jednocześnie kieruje nim nienawiść do pozostałych narodów, bardzo często połączona z agresją;
• szowinizm gatunkowy – objawia się jako dyskryminacja innych gatunków, np. zwierząt, przez człowieka. Większość społeczeństw uważa za normalną rzecz dyskryminowanie pewnych gatunków zwierząt. Skala i sposób zjawiska różnią się w zależności od miejsca występowania; niektóre zwierzęta są traktowane dobrze w jednym kraju, a w innym jest już całkowicie odwrotnie. Cechą wspólną, łączącą większość społeczeństw, jest fakt, iż dyskryminują one w bardzo szkodliwy sposób pewne gatunki zwierząt;
• szowinizm generacji – to zuchwałe myślenie, że starsze pokolenie jest zdecydowanie lepsze i mądrzejsze od młodszego, ale i odwrotnie – przekonanie, że tylko młodsze pokolenie może mieć rację, bo jest dostosowane do nowoczesnych warunków;
• szowinizm rasowy – to dyskryminacja ze względu na kolor skóry objawiająca się np. mniejszymi płacami czy aktami agresji;
• szowinizm etniczny – dotyczy dyskryminowania za przynależność do danej narodowości.

Od pewnego czasu bardzo popularnym terminem stało się pojęcie „męski szowinista”. Został on wymyślony przez ruchy feministyczne i dotyczy dyskryminacji płciowej kobiet. Mówiąc o dyskryminacji, od razu na myśl przychodzi trafniejsze określenie – seksizm.

Szowinizm a nacjonalizm

Nacjonalizm to idea, według której naród to pojęcie najważniejsze i od niego właśnie wywodzą się wszelkie rozważania na temat wartości. Nacjonalizm walczy o niepodległość i wolność narodu oraz o narodową jedność. Szowinizm natomiast jest skrajną formą idei nacjonalistycznej, mówiącej o tym, że państwo narodowe ma prawo do ciemiężenia i uciskania mniejszości narodowych.

Bywa, że nacjonalizm może przerodzić się w szowinizm i tym samym przyjąć skrajną postać dyskryminacji. Pojęciem wspólnym obu tych idei jest pojęcie narodu. Warto dodać, że nacjonalizm sprzyja szowinizmowi i prowadzi do niego bardzo często.

Jeśli prześledzimy historię, przejawy szowinizmu dostrzeżemy w każdym minionym wieku. Współcześnie bardzo nasilony jest szowinizm religijny, szczególnie w krajach Bliskiego Wschodu, gdzie ścierają się największe religie świata.

Często idea szowinistyczna naiwnie wierzy w wyższość swego narodu, religii czy rasy nad innymi. Tym samym uzurpuje sobie prawo do podboju innych, słabszych państw, a to już prosta droga do rasizmu.

II Wojna Światowa jest takim przykładem (i efektem) polityki szowinistycznej, kiedy pod wodzą Adolfa Hitlera Niemcy uzurpowały sobie prawo do zdobywania tzw. przestrzeni życiowej.

Jak widać szowinizm to niezwykle negatywna i niebezpieczna postawa, budująca bariery i wzywająca do dyskryminacji wybranych grup.

Odwrotnością szowinizmu jest tolerancja, definiowana jako cierpliwość i wyrozumiałość dla odmienności. To poszanowanie uczuć, upodobań, poglądów, obyczajów, wierzeń i postępowania drugiej osoby bez względu na to, czy są całkowicie odmienne od naszych, czy zupełnie z nimi zbieżne.