Ogólny schemat zajęć dydaktycznych z Filozofii Przyrody i Filozofii Nauki

Filozofia przyrody

Zajęcia mają charakter propedeutyczny w zakresie jednego z najbardziej podstawowych problemów filozofii, nakierowanego na analizę pojęcia przyrody – zarówno w odniesieniu historycznym (gr. φύσις, łac. natura), jak współczesnym (natural philosophy). Kurs koncentruje się na przeglądzie reprezentatywnego dla filozofii przyrody stanowiska atomistycznego i jego krytyki w starożytności, średniowieczu i nowożytności, uzupełnionego o odniesienia do klasycznej i współczesnej fizyki. Zwieńczenie zakresu problematycznego przedmiotu stanowi debata wokół manifestu We Need to Recreate Natural Philosophy Nicholasa Maxwella (2018), cenionego brytyjskiego filozofa nauki, postulującego konieczność zastąpienia post-Newtonowskiej koncepcji nauk, zgodnie z którą wszystkie teorie niejednolite są fałszywe, ujęciem osadzonym we wszechświecie fizycznym w taki sposób, by jednocześnie oddać doświadczalną wartość i bogactwo sensu ludzkiego życia.

Lektura obowiązkowa:
Andrzej Łukasik, Filozofia atomizmu. Atomistyczny model świata w filozofii przyrody, fizyce klasycznej i współczesnej a problem elementarności, UMCS, Lublin 2006.
Nicholas Maxwell, We Need to Recreate Natural Philosophy, „Philosophies” 2018, 3(4), 28: https://doi.org/10.3390/philosophies3040028 (dostęp: 14.06.2022).

Filozofia nauki

Zajęcia dedykowane są przede wszystkim ukazaniu korelacji między filozofią a innymi dyscyplinami wiedzy naukowej, próbując odpowiedzi na podstawowe pytania: w jakim zakresie (1) kwestie podejmowane przez klasyczne subdyscypliny filozofii (teoria bytu, teoria poznania, estetyka, etyka) stanowią genetyczne ujęcia problemów rozwijanych szczegółowo przez inne dyscypliny naukowe, (2) zachodzi ich zwrotny wpływ na definiowanie samej filozofii (jej przedmiotu i metod badawczych) oraz dalszą filozoficzną interpretację twierdzeń i praw dyscyplin szczegółowych; (3) w jakich warunkach interakcje te mają pro- lub regresywny charakter. Przedmiot, stanowiący wprowadzenie do filozofii nauki, ma sprzyjać rozwijaniu krytycznego interdyscyplinarnego instrumentarium naukowego studiujących, wskazując na szczególną, transgraniczną rolę filozofii w relacjach z wszystkimi obszarami wiedzy naukowej (nauki humanistyczne, nauki społeczne, nauki ścisłe i przyrodnicze, nauki medycznych i o zdrowiu, nauki inżynieryjno-techniczne, sztuka i teologia). Kurs ma charakter konwersatoryjny, z komponentami treściowymi przedstawianymi w formie wykładu.

Szczegółowe treści przedmiotu koncentrują się na następujących problemach:

– Deskryptywno-empiryczne i aksjologiczne ujęcie filozofii jako teorii poznania naukowego
Stanisław Kamiński, O niektórych uwarunkowaniach współczesnej filozofii nauki, w: tegoż, Metoda i język. Studia z semiologii i metodologii nauk, TN KUL, Lublin 1994, s. 411-418.

– Koncepcje badań naukowych w filozofii analitycznej (Hempel, Carnap, Popper, Kuhn, Lakatos)
Adam Nowaczyk, Filozofia analityczna (rozdz. XI: Spór o naturę „zmiany w nauce”), PWN, Warszawa 2008, s. 99-111.

– Miejsce Platońskiej koncepcji naśladownictwa (mimesis) w teorii badań literackich
Zofia Mitosek, Teorie badań literackich (rozdz. Platon i literatura), PWN, Warszawa 2005, s. 21-30.

– Stanowiska pro- i antyfilozoficzne we współczesnej fizyce
Andrzej Łukasik, O postawach fizyków wobec filozofii, „Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne” t. 8, cz. 2 (2020), s. 9-34.

– Wpływ relacji wyznaniowych na kształtowanie środowiska bezpieczeństwa w świetle teorii komfortu tożsamościowego
Paweł Wróblewski, prezentacja Relacje międzywyznaniowe w świetle zagrożeń dla bezpieczeństwa Polski: próba diagnozy i analiza prognostyczna, konferencja naukowa GlobState II. Wyzwania dla Polski w kontekście zmian w środowisku bezpieczeństwa, Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych, Bydgoszcz, 13-14 listopada 2019 r.

– Semantyka muzyki wedle filozofii umysłu i nauk kognitywnych
Tomasz Szubart, Reprezentacja muzyczna a filozofia umysłu, „Filozofia Nauki / The Philosophy of Science”, t. 27(2), 2019, s. 141-152.

– Błędy teoriopoznawcze, semiotyczne, rozumowania i metodologiczne
Stanisław Kamiński, Systematyzacja typowych błędów logicznych, w: tegoż, Metoda i język. Studia z semiologii i metodologii nauk, TN KUL, Lublin 1994, s. 199-230.

– Odpowiedzialność za pacjenta jako problem bioetyczny
Adriana Wierzba, Ochrona pacjenta jako dyspozycja bioetyczna. O powtórzeniu odpowiedzialności w projekcie bioetyki refleksyjnej, w: Paweł Wróblewski (red.), Philosophia in transitu: między granicami filozofii a filozofią bez granic, Instytut Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2021, s. 213-231.

– Technika i filozoficzny ideał wiedzy naukowej w czasach globalizacji
Marek Sikora, Nauka i technika w dobie globalizacji, „Filozofia Nauki / The Philosophy of Science” t. 27(1), 2019, s. 121-138.

– Problem aplikacji pojęć filozoficznych w teologii chrześcijańskiej
Paweł Wróblewski, Błąd ufilozoficznienia rzymskokatolickiej dogmatyki na przykładzie pojęcia transsubstancjacji, w: Bogdan Ferdek, Leon Miodoński (red.), Status błędu w filozofii i teologii, Oficyna Wydawnicza „Arboretum”, Wrocław 2014, s. 145-153.