Kapilarność czynna Hkc jest to maksymalna wysokość na jaką podniesie się woda w porach gruntu ponad poziom swobodnego zwierciadła wody gruntowej (bez jej obniżania). Laboratoryjnie kapilarność czynną oznacza się wstawiając rurkę szklaną o średnicy ok. 5 cm i długości ok. 2,0 m do naczynia. Rurkę tę wypełnia się gruntem w stanie powietrzno-suchym, układając go porcjami o wysokości warstwy około 2 cm i zagęszczając każdą warstwę ubijakiem. Po napełnieniu rurki gruntem, do naczynia wlewa się intensywnie zabarwioną wodę np. rodaminą, a następnie określa się maksymalną wysokość podniesienia się wody w porach gruntu ponad poziom wody w naczyniu. Kapilarność czynna Hkc jest zwykle mniejsza niż kapilarność bierna Hkb.
Orientacyjnie dla różnych gruntów wartość kapilarności czynnej Hkc wynosi:
- dla żwirów i pospółek ≤ 0,03 m
- dla pisaków grubych 0,04 – 0,15 m
- dla piasków średnich 0,15 – 0,30 m
- dla piasków drobnych 0,30 – 0,50 m
- dla piasków pylastych i gliniastych 0,50 – 2,00 m
- dla pyłów 2,00 – 5,00 m
- dla glin 5,00 – 15,00 m
- dla iłów 15,00 – 60,00 m