„Lepiej zapobiegać niż leczyć” – te słowa idealnie podkreślają rolę profilaktyki. Poniżej zestawionych zostało kilka wskazówek jak wspomagać prawidłowy rozwój mowy. W niektórych przypadkach w nawiasie podam odnośniki do artykułów, które opisują szerzej dane zagadnienie.
Okres prenatalny:
1. Dbanie o zdrowie przyszłych rodziców. Zarówno w okresie poprzedzającym zapłodnienie oraz matki w czasie ciąży.
2. Unikanie wszelkiego rodzaju chorób. W tym unikanie dużych skupisk i dbanie o higienę.
3. Bezwzględne wystrzeganie używek typu: alkohol (nawet w niewielkiej ilości), papierosy (łącznie z paleniem biernym), środków chemicznych zaliczanych do trucizn.
4. Nie narażanie się na działanie promieni Roentgena czy jonizujących.
5. Leki przyjmować wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza. Nawet jeśli są to witaminy lub środki przeciwbólowe.
6. Mówienie do dziecka lub słuchanie muzyki. W drugiej połowie ciąży dziecko odbiera już bodźce słuchowe.
Okres Perinatalny:
To pierwszy moment, w którym logopeda rozpoczyna swoją rolę.
(Poród – rodzaje oraz znaczenie w rozwoju mowy oraz Logopeda w życiu noworodka)
Pierwszy rok życia
1. Do końca 6 m-ca życia karmienie dziecka wyłącznie piersią (Istota karmienia naturalnego).
2. Od ok.6 m-ca do mleka matki należy włączać żywienie uzupełniające (Rozszerzanie diety). Podłożem decyzji jest gotowość dziecka.
3. W drugim półroczu 1 roku życia nie zaleca się już stosowania smoczków i butelek – lepiej żeby dziecko samodzielnie sięgało po jedzenie rączką lub łyżeczką.
4. Zbyt pozioma pozycja podczas karmienia (także naturalnego) może skutkować zakażeniami układu oddechowego, zapaleniami ucha środkowego, występowaniem bezdechów i zachłyśnięciami.
5. Nie należy zostawiać smoczka w ustach dziecka po karmieniu, gdyż sprzyja to powstawaniu wad zgryzu i próchnicy (Zapobieganie powstawaniu wad zgryzu).
6. W pierwszym roku życia, zwłaszcza w drugim półroczu, należy dbać o higienę jamy ustnej (Higiena jamy ustnej, a rozwój mowy).
7. W zakresie profilaktyki ortodontycznej, a w tym logopedycznej, ważna jest pozycja niemowlęcia podczas snu (Układanie dziecka do snu).
8. Rodzice nie powinni unikać „rozmów” z dzieckiem – dziecko słuchając i widząc artykulatory dorosłego uczy się w ten sposób, powtarza i niejako odpowiada (Mowa kierowana do dziecka).
Drugi i trzeci rok życia
1. W tym okresie należy zadbać o niewystępowanie takich dysfunkcji narządu mowy, jak zaburzone czynności fizjologiczne związane z oddychaniem, połykaniem czy żuciem. Dziecko powinno oddychać w spoczynku przez nos. Profilaktyką jest dbanie o drożność górnych dróg oddechowych (Oddychanie w rozwoju mowy).
2. Wizyty kontrolne dotyczące: przerostu 3 migdałka, migdałków podniebiennych i innych schorzeń laryngologicznych.
3. Przyzwyczajamy w dalszym ciągu do właściwej higieny jamy ustnej.
4. W tym okresie należy szybko reagować na powyższe pojawiające się czynniki: nieprawidłowe oddychanie, ssanie smoczków, palców, spierzchnięte i pękające wargi oraz wciąganie i zagryzanie warg.
5. Dziecko intensywnie rozwija swoje umiejętności komunikacyjne – zapewniajmy dziecku kontakt z różnymi osobami wychodząc na place zabaw, odwiedzając rodzinę i znajomych, ucząc przywitania z ekspedientką w osiedlowym sklepie, umożliwiając tym samym rozwój kompetencji komunikacyjnych.
Czwarty, piąty i szósty rok życia
1. W tym okresie w zakresie dbałości o funkcje motoryczne narządu mowy należy przestrzegać wcześniej opisanych zasad.
2. Szczególnie należy dbać o prawidłowy sposób oddychania poprzez unikanie infekcji. Zapewniajmy możliwość pełnego wyleczenia dziecka przed ponownym posłaniem do placówki.
3. Stabilizuje się nawyk codziennego, dokładnego mycia zębów.
4. W profilaktyce logopedycznej lata bytności w przedszkolu są związane z koniecznością szczegółowej diagnozy stanu mowy dziecka, polegającej na stwierdzeniu czy mowa rozwija się według prawideł dla określonej grupy wiekowej (czy nie występują wady wymowy, zaburzenia mowy).
5. Dziecko powinno opanować prawidłowe wybrzmiewanie wszystkich fonemów języka polskiego, zacząć stopniowo wzbogacać swój zasób leksykalny.
6. Czas przygotowania do opanowania kolejnych umiejętności językowych na poziomie szkolnym – czytania i pisania (musimy zadbać o prawidłowy rozwój słuchu fonemowego i fonetycznego dziecka).