Sromotnik smrodliwy

Phallus impudicus L.

Jadalny tylko w fazie „jaja”.

Znany też jako:
Sromotnik bezwstydny, sromotnik śmierdzący, sromotnik wstydliwy, panna-bedka, słupiak cuchnący, smardz cuchnący, śmierdziak, śmierdziel, smrodnik, smrodziuch, sromnik, bedłka pańska, jajczak.

Występowanie:
Od maja do listopada w lasach liściastych (głównie bukowych i grabowych) oraz iglastych (głównie w borach sosnowych), w parkach i ogrodach. Pospolity.

Wymiary:
W fazie „jaja” średnica 3-6 cm. Potem średnica główki 1,4-4 cm, wysokość trzonu 10-30 cm, grubość trzonu 3-5 cm.

Owocnik:
W młodości przybierają formę jędrnego, elastycznego, białego jaja, stopniowo wyłaniającego się z ziemi. Jego zewnętrzna warstwa pod gładką lub słabo żyłkowaną (a przy podstawie nieco pofałdowaną) białawą, żółtawą a w końcu różowawą skórką skrywa przezroczystą, grubą, galaretowatą, żółtawą osłonę, która w końcu pęka, uwalniając rosnący owocnik.

Główka:
Dzwonkowata, ciemnozielona do oliwkowozielonej, śluzowata i miękka. Początkowo przylega do trzonu, u dojrzałych okazów odstaje. Na szczycie zakończona jest małą białawą tarczką osłaniającą otwór prowadzący do wnętrza owocnika. Powierzchnia żeberkowata; pomiędzy fałdami znajduje się zgniłozielona (do zielonoczarniawej) śluzowata masa zarodników, która swą padlinowo-miodową wonią zwabia owady, ogałacające główkę do struktury białawego plastra miodu.

Trzon:
Pusty, bardzo kruchy, cylindryczny, lekko zwężający się ku górze, porowato-gąbczasty, biały, czasem lekko żółtawy, o powierzchni pokrytej drobnymi komorami, o ścianie zbudowanej z kilku warstw komórek.

Cechy charakterystyczne:
Słodka woń, przypominająca padlinę lub miód.

Łatwo pomylić z:
– Sromotnik fiołkowy – z trzonem rozszerzającym się ku górze i kulistą główką; jego „jajo” (pierwotnie białe) z wiekiem staje się różowoliliowe; rośnie poza lasem, najczęściej na suchych i ciepłych stanowiskach (np. piaszczyste wydmy); rzadki, chroniony, niejadalny.
– Sromotnik woalkowy – z siatkowatą zasnówką poniżej kapelusza, czyniącą ten gatunek wyjątkowo urodziwym; wymierający, niejadalny.
– Mądziaki mają znacznie mniejsze owocniki.

Wartość:
*Niejadalne są owocniki dorosłe, lecz gatunek ten może być jedzony w fazie “jaja” – dotyczy to jednak doświadczonych grzybiarzy. W tej fazie rozwoju, sromotnik nie wydziela jeszcze woni padliny – ma za to zapach i smak rzodkwi. Po przekrojeniu “jaja”, widoczny jest charakterystyczny zarys owocnika, okrytego galaretowatą warstwą (którą należy usunąć przed spożyciem). “Jaja” śmiertelnie trujących muchomorów mają zupełnie inny przekrój – gdy się zapamięta jego wygląd, łatwo będzie rozróżnić te gatunki.

Uwagi:
Sromitniki nie mają nic wspólnego z potocznym określeniem śmiertelnie trującego muchomora sromotnikowego, który obecnie znany jest pod nazwą muchomor zielonawy (co być może zmniejszy skalę nieporozumień).