Melancholia a depresja. Czym się różnią?

Melancholia – co to jest? 

Samo pojęcie melancholii znane jest już od wieków. Jego twórcą był starożytny grecki uczony Hipokrates. Wyróżnił on 4 typy temperamentu, różniące się między sobą przewagą danego płynu w ciele. Melancholik (przewaga żółci czarnej) to zgodnie z tą koncepcją osoba skłonna do przemyśleń i refleksji, kreatywna, ale również posiadająca predyspozycję do popadania w stan przygnębienia i bierności. 

Z czasem pojęcie melancholii ewoluowało. W okresie renesansu stało się synonimem filozoficznej zadumy nad sensem życia i inspiracją dla wielu artystów. W późniejszych latach melancholią zaczęto nazywać stany obniżenia nastroju, które były coraz częściej badane i opisywane przez naukowców w XX w. Współcześnie melancholia nie jest postrzegana jako zaburzenie psychiczne. Nie jest ona tożsama z zaburzeniami nastroju takimi jak np. epizod depresyjny.  

Melancholię od depresji odróżnia nie tylko liczba przykrych symptomów i ich nasilenie, ale również czas ich trwania. Melancholia to przeważnie stan przejściowy, który jest wywołany często przez określone zdarzenie czy okoliczności, np. wspomnienie smutnej chwili czy brzydką pogodę. Depresja to z kolei zaburzenie, które jest stanem przewlekłym, uniemożliwiającym normalne funkcjonowanie, będące często zagrożeniem dla zdrowia i życia człowieka. 

Melancholia – przyczyny 

Czynniki mogące świadczyć o predyspozycjach do częstego przeżywania stanów melancholijnych to:  

• Czynniki biologiczne (w tym genetyczne) – zmiany w mózgu oraz uwarunkowania temperamentalne mogą zwiększać szansę wystąpienia melancholii. Jeśli jeden z rodziców ma melancholijny temperament i skłonność do popadania w stany przygnębienia i zadumy to jest szansa, że dziecko także będzie przejawiać te skłonności. 
• Czynniki psychologiczne – częste doświadczanie traumatycznych i stresujących sytuacji (szczególnie w dzieciństwie) może predysponować do rozwoju melancholii. Zmiany życiowe, np. zwolnienie z pracy, wyprowadzka z domu rodzinnego, śmierć bliskiej osoby czy rozwód mogą zwiększać szansę na pojawienie się stanów melancholijnych lub powodować ich zwiększoną częstotliwość. 

Możemy także sami wprawiać się w stan melancholii, np. czytając smutne książki czy pogrążając się we własnych myślach. Wiele osób chce w ten sposób dotrzeć do swoich głęboko zakorzenionych uczuć i myśli, by uzyskać artystyczną inspirację potrzebną np. do napisania książki, namalowania obrazu itp. 

Melancholia – objawy 

• Doświadczanie uczucia przygnębienia, smutku i żalu;  
• zmniejszona motywacja do działania; 
• pogrążenie w myślach na temat sensu życia, własnych celów życiowych, swojej roli w świecie; 
• skłonność do poruszania w rozmowie tematów głębokich, niechęć do rozmów typu „small-talk”; 
• chwilowe ograniczenie kontaktu z innymi ludźmi lub zmiana formy wspólnego spędzania czasu (np. oglądanie melodramatów zamiast pójścia na imprezę); 
• odkładanie podjęcia decyzji na później, zastanawianie się, rozmyślanie; 
• tendencja do nostalgicznego wspominania przeszłych zdarzeń, chęć odwiedzenia miejsc zapamiętanych z przeszłości, odnowienia kontaktów ze starymi znajomymi, oglądania rodzinnych pamiątek; 
• podatność na rozczarowanie, reagowanie na porażkę smutkiem; 
• skłonność do myślenia pesymistycznego; 
• poczucie niezrozumienia i samotności;  
• w niektórych przypadkach przeświadczenie o własnej wyjątkowości („Nikt mnie nie rozumie, nie jestem taki jak inni ludzie”); 
• brak pewności siebie, odwagi i otwartości na nowe doświadczenia; 
• nieśmiałość w kontaktach z innymi ludźmi, introwersja; 
• tłumienie w sobie uczuć, niechęć do ich wyrażania; 
• tendencja do litowania się nad sobą i próby wzbudzenia sympatii i litości u innych osób. 

Melancholia – jak jej zapobiegać? 

Pamiętaj, że doświadczanie stanów melancholii nie jest niczym złym, o ile cechy melancholijne nie są u Ciebie zbyt nasilone i uciążliwe. Melancholijny temperament to również szereg zalet. Takie osoby są zwykle spokojne, samoświadome, wrażliwe i kreatywne, mają bogate „życie wewnętrzne”. 

W pokonaniu melancholijnego nastroju mogą pomóc konstruktywne metody radzenia sobie z przykrymi emocjami, np. rozmowa z bliskimi, techniki relaksacyjne, codzienna aktywność fizyczna, wysypianie się i zdrowa dieta. 

Jeśli stany melancholijne występują u Ciebie często, uniemożliwiają Ci czerpanie radości z życia lub wpływają negatywnie na Twoje życie zawodowe i społeczne, zgłoś się do psychologa po poradę i wsparcie. 

Przeczytaj również:
Psychoterapia. Wszystko, co musisz wiedzieć