zależeć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish[edit]

Etymology[edit]

From za- +‎ leżeć. First attested in the. Compare Old Czech zaležěti and Old Slovak záležať.

Pronunciation[edit]

  • IPA(key): (10th–15th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /zalʲɛʒʲɛt͡ɕ/

Verb[edit]

zależeć impf

  1. to adjoin, to be situated near, to reach, to be adjacent
    • 1930 [Fifteenth century], “Neh”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[2], section 3,21:
      Po nyem dzalal Marimvth... od wrot Elyazifowich, doiød zalezal dom Elyazifow (donec extenderetur domus Eliasib)
      [Po niem działał Marymut... od wrot Elijazyfowych, dojąd zależał dom Elijazyfow (donec extenderetur domus Eliasib)]
  2. to be, to extend
    • 1880 [15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume I, page 314:
      Grandis enim restat, zaleszy, yest, tibi uia (III Reg 19, 7)
      [Grandis enim restat, zależy, jest, tibi uia (III Reg 19, 7)]
  3. to depend (to have a base in; to be contingent on) [+ z (genitive) = on whom], [+ na (accusative)] or [+ na (locative) = on what], [+ w (locative) = on whom/what]
    • Template:RQ:zlw-opl:RRp
    • 1930 [Fifteenth century], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[3], 8, 21:
      A przeto nynye vi, bracya, gyszescye kaplany w lyvdu bozem, z was zalezi zbawyenye gych dusz (ex vobis pendet anima illorum)
      [A przeto ninie (czy nynie) wy, bracia, jiżeście kapłani w ludu bożem, z was zależy zbawienie jich dusz (ex vobis pendet anima illorum)]
    • 1915 [15th century], Franciszek Pułaski, editor, Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich‎[4], page 12:
      Othosz na tho zalyeszy boyaszn bosza
      [Otoż na to zależy bojaźń boża]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 237:
      Wyecz, eze czlowyecza roskosch podluc czyala... zalezicz na pyczu, na gedzyenv
      [Wiedz, eże człowiecza rozkosz podług ciała... zależyć na piciu, na jedzeniu]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 27:
      Gdysz w rozmislenyv zalyezzy matka cznooth rostropnoscz (in deliberatione consistat... discretio)
      [Gdyż w rozmyśleniu zależy matka cnot roztropność (in deliberatione consistat... discretio)]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 33r:
      Consistit zalezy
      [Consistit zależy]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
      Dependet zalezy
      [Dependet zależy]
    • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 38v:
      Dependet zalyezy
      [Dependet zależy]
  4. to be necessary [+ ku (dative) = for what]
    • Template:RQ:zlw-opl:RRp
    • 1858 [c. 1408], “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, page 69:
      Kv they tho gyeradzye... szlusza... prządzywo, panwye... y xyągy, czo kv bozey szluszbye zalyezą (libri ad divinum cultum spectantes)
      [Ku tej to gieradzie... słusza... przędziwo, panwie... i księgi, co ku bożej slużbie zależą (libri ad divinum cultum spectantes)]
  5. to be fitting, to be appropriate, to be acceptable [+ na (accusative) = for whom/what]
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 363:
      Nam expedit, zalezy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis
      [Nam expedit, zależy a potrzeb, ut seruus Xpi sit prudens et fidelis]
    • 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[5], page 114b:
      Na dom twoy, panye, zaleszy *swiotoscz (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)
      [Na dom twoj, Panye, zależy swiątość (domum tuam decet sanctitudo Psal 92, 5)]
  6. to be characteristic of someone [+ na (accusative) = of whom]
    • 1880 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume I, page 71:
      Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parwli popusczylem, czo zalezalo na malvthkyego (I Cor 13, 11)
      [Quando autem factus sum vir, euacuaui, que erant parvuli popuściłem, co zależało na malutkiego (I Cor 13, 11)]
  7. (impersonal) to have the right to something [+dative] or [+ na (accusative) = who has the right]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 100:
      Pakli o summą mnyeyschąn... przisyancz bi myal..., tegdi dosicz, ze yednąn przes voznego albo przes tego, ktoremu zalezy (cuius intererit), themu istemu przissyangayączemu... tha ista forma przisyangy wsnowyona ma bicz
      [Pakli o summę mniejszą... przysiąc by miał..., tegdy dosyć, że jedną przez woźnego albo przez tego, ktoremu zależy (cuius intererit), temu istemu przysięgającemu... ta ista forma przysięgi wznowiona ma być]
    • Template:RQ:zlw-opl:Gl
  8. to be owed to someone by title or right [+dative] or [+ na (accusative) = to whom]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 90:
      Rodzyczyelowye... tey dzewicze... albo prziyaczele blischschi ten possag... sprawnye, na ktore zalezy (quorum interest), sobye... zachowayąn
      [Rodzicielowie... tej dziewice... albo przyjaciele bliszszy ten posag... sprawnie, na ktore zależy (quorum interest), sobie... zachowają]
  9. to concern (to be in effect for someone) [+dative] or [+ na (accusative) = whom]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 63:
      Vstawyamy, aby o rzeczach grzesznych procz obvynyączego alybo powoda, na ktorego zaleszy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sądzicz nye mamy
      [Ustawiamy, aby o rzeczach grzesznych procz obwiniącego alibo powoda, na ktorego zależy (in absentia accusatoris seu actoris, cuius interest), ... sędzić nie mamy]
  10. to fit inside of something [+ w (locative) = in what]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 74:
      Ysze zona... przi... gymyenyv vyprawnem, tho gest czso zalezy w kamyenyv, w pyerlach,... myalaby ostacz
      [Iże żona... przy... jimieniu wyprawnem, to jest czso zależy w kamieniu, w pierłach,... miałaby ostać]

Descendants[edit]

  • Polish: zależeć
  • Silesian: zależeć

References[edit]

Polish[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć. Compare Czech záležet, Kashubian zależëc, and Ukrainian зале́жати (zaléžaty).

Pronunciation[edit]

Verb[edit]

zależeć impf

  1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on) [+ od (genitive) = on what]
    No to zależy... ― Well that depends...
  2. (intransitive) to depend (to not be independent; to need) [+ od (genitive) = on whom]
  3. (intransitive, obsolete) to consist
    Synonyms: tkwić, polegać, zawierać się

Conjugation[edit]

Conjugation of zależeć impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zależeć
present tense 1st zależę zależymy
2nd zależysz zależycie
3rd zależy zależą
impersonal zależy się
past tense 1st zależałem,
-(e)m zależał 		zależałam,
-(e)m zależała 		zależałom,
-(e)m zależało 		zależeliśmy,
-(e)śmy zależeli 		zależałyśmy,
-(e)śmy zależały
2nd zależałeś,
-(e)ś zależał 		zależałaś,
-(e)ś zależała 		zależałoś,
-(e)ś zależało 		zależeliście,
-(e)ście zależeli 		zależałyście,
-(e)ście zależały
3rd zależał zależała zależało zależeli zależały
impersonal zależano
future tense 1st będę zależał,
będę zależeć 		będę zależała,
będę zależeć 		będę zależało,
będę zależeć 		będziemy zależeli,
będziemy zależeć 		będziemy zależały,
będziemy zależeć
2nd będziesz zależał,
będziesz zależeć 		będziesz zależała,
będziesz zależeć 		będziesz zależało,
będziesz zależeć 		będziecie zależeli,
będziecie zależeć 		będziecie zależały,
będziecie zależeć
3rd będzie zależał,
będzie zależeć 		będzie zależała,
będzie zależeć 		będzie zależało,
będzie zależeć 		będą zależeli,
będą zależeć 		będą zależały,
będą zależeć
impersonal będzie zależeć się
conditional 1st zależałbym,
bym zależał 		zależałabym,
bym zależała 		zależałobym,
bym zależało 		zależelibyśmy,
byśmy zależeli 		zależałybyśmy,
byśmy zależały
2nd zależałbyś,
byś zależał 		zależałabyś,
byś zależała 		zależałobyś,
byś zależało 		zależelibyście,
byście zależeli 		zależałybyście,
byście zależały
3rd zależałby,
by zależał 		zależałaby,
by zależała 		zależałoby,
by zależało 		zależeliby,
by zależeli 		zależałyby,
by zależały
impersonal zależano by
imperative 1st niech zależę zależmy
2nd zależ zależcie
3rd niech zależy niech zależą
active adjectival participle zależący zależąca zależące zależący zależące
contemporary adverbial participle zależąc
verbal noun zależenie

Verb[edit]

zależeć impf

  1. (impersonal) to care about (to really want; to consider as important) [+dative = subject] [+ na (locative) = about what], [+ żeby (infinitive/past tense) = to do what]
    Zależy mi na czasie. ― Time is of the essence for me.
    Naprawdę mu na tobie zależy. ― He really cares about you.

Conjugation[edit]

Conjugation of zależeć
infinitive zależeć
present indicative zależy
past indicative zależało
future indicative będzie zależeć
będzie zależało
conditional zależałoby
by zależało
imperative niech zależy

Verb[edit]

zależeć pf

  1. (intransitive, obsolete) to get rusty (to lose ability in something due to lack of inactivity)
  2. (intransitive, obsolete) to overlie (to lie somewhere for too long; to lie somewhere unused)

Conjugation[edit]

Conjugation of zależeć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive zależeć
future tense 1st zależę zależymy
2nd zależysz zależycie
3rd zależy zależą
impersonal zależy się
past tense 1st zależałem,
-(e)m zależał 		zależałam,
-(e)m zależała 		zależałom,
-(e)m zależało 		zależeliśmy,
-(e)śmy zależeli 		zależałyśmy,
-(e)śmy zależały
2nd zależałeś,
-(e)ś zależał 		zależałaś,
-(e)ś zależała 		zależałoś,
-(e)ś zależało 		zależeliście,
-(e)ście zależeli 		zależałyście,
-(e)ście zależały
3rd zależał zależała zależało zależeli zależały
conditional 1st zależałbym,
bym zależał 		zależałabym,
bym zależała 		zależałobym,
bym zależało 		zależelibyśmy,
byśmy zależeli 		zależałybyśmy,
byśmy zależały
2nd zależałbyś,
byś zależał 		zależałabyś,
byś zależała 		zależałobyś,
byś zależało 		zależelibyście,
byście zależeli 		zależałybyście,
byście zależały
3rd zależałby,
by zależał 		zależałaby,
by zależała 		zależałoby,
by zależało 		zależeliby,
by zależeli 		zależałyby,
by zależały
imperative 1st niech zależę zależmy
2nd zależ zależcie
3rd niech zależy niech zależą
anterior adverbial participle zależawszy
verbal noun zależenie

Derived terms[edit]

adjectives
interjections
proverbs

Related terms[edit]

adverbs
nouns
preposition

Trivia[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), zależeć is one of the most used words in Polish, appearing 29 times in scientific texts, 3 times in news, 23 times in essays, 15 times in fiction, and 19 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 89 times, making it the 717th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References[edit]

  1. ^ Ida Kurcz (1990) “zależeć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 737

Further reading[edit]

  • zależeć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • zależeć in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “zależeć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “zależeć”, in Słownik języka polskiego‎[6]
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “zależeć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[7]
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “zależeć”, in Słownik języka polskiego‎[8] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 151
  • zależeć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian[edit]

Etymology[edit]

Inherited from Old Polish zależeć. By surface analysis, za- +‎ leżeć.

Pronunciation[edit]

Verb[edit]

zależeć impf

  1. (intransitive) to depend (to be contingent or conditioned; to have something as a necessary condition; to hinge on)
  2. (reflexive with sie) to settle down, to set comfortable

Conjugation[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Further reading[edit]

Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=zależeć&oldid=78258048"