rzecz

See also: rzêcz

Kashubian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *rěčь (“speech”).

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈr̝ɛt͡ʃ/
• Syllabification: rzecz

Noun

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
2. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

3. subject matter

Related terms

verbs

• rzec impf

 

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “řeč”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego‎^[2] (in Kashubian), page 189
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “rzecz”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[3], volume 2, page 898
• “rzecz”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *rěčь with a semantic shift of speech > thing/subject of discussion > any thing. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /r̝ɛt͡ʃ/
• IPA^(key): (15^th CE) /r̝ɛt͡ʃ/

Noun

rzecz f

1. speech; language; verbal recommendation, command or vow
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[4], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 111, 5:

     Wesoly *czloweg, gen... rozloszy rzeczy (sermones) swoge w sødze

     [Wiesioły człowiek, jen... rozłoży rzeczy (sermones) swoje w sądzie]

2. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, page 46:

     Moze czlowyek swa rzecz albo gymyenye (bona) w dludze zastawycz

     [Może człowiek swą rzecz albo jimienie (bona) w dłudze zastawić]

   • 1959 [1388], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 229:

     Jaco Boguchwal ne pobral Dobeslaue ye rzeczy w yge domu

     [Jako Boguchwał nie pobrał Dobiesławie je rzeczy w je domu]

   • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[5], section 29:

     Offyarvgecze obyatø... panv... scopi dwa... s paløczimi rzeczami gich (in libamentis eorum)

     [Ofiarujecie obiatę... Panu... skopy dwa... z palącymi rzeczami jich (in libamentis eorum)]

3. thing; abstraction (anything abstract, nontangible, or immaterial, i.e. an experience or concept)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[6], page cv 27:

     Tec to crol y croleuich nebesky v troiakey recy znamenitey ine usitky crole zmyia

     [Teć to krol i krolewic niebieski w trojakiej rzeczy znamienitej ine wszytki krole zmija]

4. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonyms: potrzebizna, sprawa

   • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXII, page 245:

     Mąka nye czini mączennyka, ale rzecz, o yąsz czirpy

     [Męka nie czyni męczennika, ale rzecz, o jąż cirpi]

5. (law) case (legal proceeding)
   • 1959 [1389], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 243:

     Czso Pot[r]rek *wold swadki przecziuo Weczenczeui, to ge *wold za [p]prawø rzeczø

     [Co Piotrek wiodł świadki przeciwo Więceńcewi, to je wiodł za prawą rzeczą]

6. action (act of doing)
   • c. 1301-1350, Kazania świętokrzyskie‎^[7], page dr 6:

     Troiaka rech crola m[ocniejszego po]cazuie: vstauichne uicøzstuo, mochne [włodyc]stuo, velike bogathstuo

     [Trojaka rzecz krola m[ocniejszego po]kazuje: ustawiczne wiciężstwo, mocne [włodycz]stwo, wielikie bogatstwo]

7. fact; event (that which happened or will happen)
   • 1885 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎^[8], volume I, page 480:

     Dzywne rzeczy w mylosczy *bendocz poczyøly sszą medzy nąmą

     [Dziwne rzeczy w miłości będąc poczęły się miedzy nama]

8. deed, action; misdeed (that which is done, particularly bad)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[9], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 100, 4:

     Ne pocladal iesm przed oczima mogima rzeczi neprawdziwey (rem iniustam)

     [Nie pokładał jeśm przed oczyma mojima rzeczy nieprawdziwej (rem iniustam)]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[10], page 724:

     Na thy wszythky rzeczy, na ktorez są braczya y syosthry povynny

     [Na ty wszytki rzeczy, na ktoreż są bracia i siostry powinni]

9. reason, cause
   • 1897 [1391], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 4027:

     Sicut post divisionem Johannes se non intromisit in sculteciam... modo violenti et forti, nec sua re, *rzeczo, ipsam amisit seu per perdit

     [Sicut post divisionem Johannes se non intromisit in sculteciam... modo violenti et forti, nec sua re, rzeczą, ipsam amisit seu per perdit]

10. corruption of rzesza

Derived terms

adjective

• niedostateczny w rzeczy

 

adverb

• chąsiebną rzeczą
• dzienną rzeczą
• niewidomą rzeczą
• nocną rzeczą
• rzeczą kradziebną

 

nouns

• bezprawna rzecz
• brzemienne stworzone rzeczy
• ciekące rzeczy
• dobra rzecz
• domowa rzecz
• droga rzecz
• dworna rzecz
• gorąca rzecz
• grube rzeczy
• jedwabne rzeczy
• jena rzecz
• kadzidlne rzeczy
• konieczna rzecz
• krzywa rzecz
• licowane rzeczy
• małe rzeczy
• mowna rzecz
• nieczysta rzecz
• niewiesckie rzeczy
• pieniężna rzecz
• pochlebująca rzecz
• pomocna rzecz
• potępna rzecz
• przestronna rzecz
• przygodne rzeczy
• rycerzskie rzeczy
• rzecz dziedziczna
• rzecz gorzka
• rzecz gwałtowna
• rzecz złodziejstwa
• rzeczy białe
• rzeczy grzechowe
• rzeczy kościelne
• rzeczy kramne
• rzeczy odziewne
• rzeczy pospolite
• rzeczy wielkie
• rzeczy wonne
• rzeczy żywe
• sprawione rzeczy
• wielikie rzeczy
• zła rzecz
• łażąca rzecz

 

verbs

• mieszać rzeczą impf

 

Related terms

adjectives

• rzecznikowy
• rzeczny

 

adverb

• rzecznie

 

nouns

• rzeczenie
• rzecznica
• rzecznicstwo
• rzeczniczka
• rzecznik
• rzeczność

 

verbs

• rzec impf
• rzecznikować impf

 

Descendants

• Masurian: rżec
• Polish: rzecz
• Silesian: rzecz

References

• Boryś, Wiesław (2005) “rzecz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “rzecz”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “rzecz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish rzecz.

Pronunciation

• IPA^(key): /ʐɛt͡ʂ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈʐɛt͡ʂ/, /ˈr̝ɛt͡ʂ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Rhymes: -ɛt͡ʂ
• Syllabification: rzecz

Noun

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)

   Synonym: przedmiot

2. substitutes a previously mentioned noun; thing
3. matter (approximate amount or extent)

   Synonyms: kwestia, sprawa

4. artistic work, especially a book

   Hypernym: dzieło

   1. subject matter of such a work
5. story, plot (series of events of a narrative)
6. matter (content of a thought or statement)

   Nie w tym rzecz. ― That's not what I mean.

7. deed, action (that which is done)
8. issue, affair, matter, business, thing (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

9. (philosophy) subject, thing (that which may be perceived)
10. (in the plural) things (possessions)
11. (obsolete) food; meal (that which is edible)
12. (obsolete) speech, conversation

    Synonym: mowa

Declension

Declension of rzecz

	singular	plural
nominative	rzecz	rzeczy
genitive	rzeczy	rzeczy
dative	rzeczy	rzeczom
accusative	rzecz	rzeczy
instrumental	rzeczą	rzeczami
locative	rzeczy	rzeczach
vocative	rzeczy	rzeczy

Derived terms

adverbs

• do rzeczy
• na wieczną rzeczy pamiątkę
• od rzeczy
• z natury rzeczy

 

idiom

• błądzić jest rzeczą ludzką

 

interjections

• dziwna rzecz
• mała rzecz, a cieszy
• słyszane to rzeczy
• wielkie mi rzeczy

 

nouns

• biuro rzeczy znalezionych
• istota rzeczy
• obrót rzeczy
• porządek rzeczy
• rzecz ludzka
• rzecz sama w sobie
• rzeczpospolita
• stan rzeczy
• te rzeczy
• złośliwość rzeczy martwych
• znajomość rzeczy

 

particles

• inna rzecz
• jasna rzecz
• rzecz jasna
• rzecz oczywista
• rzecz prosta
• siłą rzeczy
• w gruncie rzeczy
• w istocie rzeczy
• w rzeczy samej

 

phrases

• nic z tych rzeczy
• rzecz w tym

 

preposition

• na rzecz

 

verbs

• być na rzeczy impf
• nie mieć nic do rzeczy impf
• nie od rzeczy jest impf
• wziąć się do rzeczy pf, brać się do rzeczy impf
• zmieniać postać rzeczy impf
• znać się na rzeczy impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), rzecz is one of the most used words in Polish, appearing 46 times in scientific texts, 26 times in news, 94 times in essays, 53 times in fiction, and 102 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 321 times, making it the 157th most common word in a corpus of 500,000 words.

Verb

rzecz

1. second-person singular imperative of rzec

Further reading

• rzecz in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rzecz in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “rzecz”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “RZECZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 June 2
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “rzecz”, in Słownik języka polskiego‎^[11]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “rzecz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[12]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rzecz”, in Słownik języka polskiego‎^[13] (in Polish), volume 5, Warsaw, page 807

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish rzecz.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈʐɛt͡ʂ/
• Rhymes: -ɛt͡ʂ
• Syllabification: rzecz

Noun

rzecz f

1. thing (that which is considered to exist as a separate entity, object, quality or concept)
2. affair, issue (something which needs to be taken care of or resolved, or area of interest)

   Synonym: sprawa

3. subject matter

Related terms

verbs

• rzec impf

 

Further reading

• rzecz in dykcjonorz.eu
• rzecz in silling.org