Wpływ zmian klimatycznych na środowisko naturalne jest nieodłącznie związany z przyszłością naszej planety. Jednak coraz bardziej dostrzegamy, że zmiana klimatu ma także ogromne konsekwencje dla geopolitycznego układu sił na świecie. Zanieczyszczenie, topnienie lodowców, ekstremalne zjawiska pogodowe i utrata bioróżnorodności to tylko niektóre z wyzwań ekologicznych, które wzmocniły napięcia międzynarodowe i wpłynęły na globalny porządek polityczny. W tym artykule przyjrzymy się, jak zmiana klimatu destabilizuje światowy porządek i jakie są perspektywy geopolityczne związane z tym zjawiskiem.
Zasoby naturalne
Pierwszym aspektem, który warto podkreślić, jest rywalizacja o zasoby naturalne. Zmiana klimatu prowadzi do zmniejszania się dostępności surowców, takich jak woda i żywność, zwłaszcza w regionach dotkniętych suszą i erozją gleb. Konkurencja o te zasoby może prowadzić do konfliktów między państwami i wzrostu napięć geopolitycznych. Przykładem może być sytuacja w okolicach Morza Śródziemnego, gdzie wzrost temperatury i zmniejszenie opadów wpływają na dostęp do wody pitnej i uprawy roślin. Walka o zasoby wody między państwami leżącymi na drodze biegu Nilu, takimi jak Egipt, Sudan i Etiopia, może stanowić zagrożenie dla stabilności politycznej i pokoju.
Kryzys migracyjny
Kolejnym istotnym zagadnieniem jest migracja masowa, spowodowana zmianami klimatycznymi. Wzrost poziomu morza, pustynnienie obszarów i narastające ekstremalne zjawiska pogodowe skłaniają ludzi do opuszczenia swoich ojczyzn w poszukiwaniu lepszych warunków życia. To z kolei prowadzi do powstawania kryzysów migracyjnych, które mają znaczący wpływ na relacje międzynarodowe. Jako przykład może tu posłużyć, spowodowana między innymi tzw. arabską wiosną (czyli falą rewolucji w państwach Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, m.in. w Libii, Libanie czy Syrii), czy powstaniem na Bliskim Wschodzie państwa islamskiego (ISIS), fala migracji z obszarów Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu do Europy. Masowe przemieszczanie się wywołało poważne napięcia polityczne i społeczne w wielu krajach europejskich oraz zmusiło do interwencji i wytworzenia procedur relokacji uchodźców zarówno polityków szczebla państwowego, jak i europejskiego (co miało miejsce przede wszystkim w latach 2015-2019). By pokonać kryzys migracyjny, Unia Europejska wówczas m.in. podpisała porozumienia migracyjne z Turcją.
Destabilizacja Azji
Zmiany klimatu mogą wpływać na wzrost sporów zbrojnych i niestabilności politycznej w regionach już dotkniętych konfliktami. Zasoby naturalne, takie jak ropa naftowa i gaz, często stają się ich przyczyną. W miarę jak te zasoby stają się coraz bardziej ograniczone, konkurencja o nie może nasilić się. Przykładem jest sytuacja w rejonie Morza Południowochińskiego, gdzie rywalizacja o złoża ropy naftowej i gazu prowadzi do napięć między Chinami, Japonią i innymi krajami regionu (oczywiście nie jest to jedyny czynnik, napędzający rywalizację pomiędzy państwami Azji – warto tu nadmienić chociażby spór pomiędzy Indiami i Chinami o Kaszmir, czy roszczenia aneksji wysuwane przez Chiny w kierunku Tajwanu).
Zielone technologie jako punkt zapalny
Wpływ na relacje międzynarodowe i porządek globalny ma również rosnące zapotrzebowanie na zielone technologie i odnawialne źródła energii. Wprowadzanie tych innowacji wymaga nowych inwestycji, transferu technologii i współpracy międzynarodowej. Przełom w ich dziedzinie stwarza nowe możliwości dla państw, które mogą stać się liderami w tej sferze, zdobywając przewagę geopolityczną. Za przykład służą tu Chiny, które zainwestowały ogromne środki w rozwój technologii fotowoltaicznych. Dzięki temu stały się światowym liderem w produkcji paneli słonecznych, a ich firmy energetyczne i technologiczne zyskały znaczącą pozycję na rynkach międzynarodowych.
Wpływ zielonych technologii na geopolitykę można zaobserwować także w kontekście konkurencji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami w dziedzinie samochodów elektrycznych. Chiny, które są największym producentem samochodów elektrycznych na świecie, dążą do dominacji na tym rynku, aby kontrolować kluczowe elementy łańcucha dostaw, takie jak baterie litowo-jonowe. Z kolei Stany Zjednoczone inwestują w badania i rozwój technologii, związanych z pojazdami elektrycznymi, aby odzyskać przewagę konkurencyjną.
Jeszcze innym przykładem jest Nord Stream 2 – gazociąg łączący Rosję z Niemcami, który jest przedmiotem kontrowersji. Niezależnie od aspektów politycznych, projekt ten ma również wymiar ekologiczny. Niektórzy argumentują, że gazociąg ten będzie umożliwiał Rosji utrzymanie swojej dominacji na europejskim rynku energii, a tym samym spowoduje opóźnienie transformacji energetycznej w kierunku bardziej zrównoważonych źródeł energii.
Stawienie czoła problemowi
Aby skutecznie zmierzyć się z destabilizacją światowego porządku, spowodowaną zmianami klimatycznymi, konieczna jest współpraca międzynarodowa i koordynacja działań. Państwa powinny dążyć do opracowania wspólnych strategii, które uwzględnią zarówno aspekty ekologiczne, jak i geopolityczne. Konferencje międzynarodowe, takie jak Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (COP), odgrywają ważną rolę w promowaniu dialogu i podejmowaniu wspólnych decyzji.
Zmiana klimatu ma ogromne konsekwencje dla światowego porządku politycznego i geopolitycznego. Wzrost rywalizacji o zasoby naturalne, kryzysy migracyjne, konflikty zbrojne i konkurencja w dziedzinie zielonych technologii są tylko niektórymi przejawami tych skutków. Aby skutecznie poradzić sobie z tymi wyzwaniami, potrzebujemy globalnej współpracy, zrównoważonego rozwoju i działań na rzecz ochrony środowiska. Tylko wtedy będziemy w stanie zminimalizować destabilizację światowego porządku i budować bardziej zrównoważoną przyszłość dla naszej planety.
Igor Szweda
