Przedstawicielstwo – czym jest i jakie są jego rodzaje

Pojęcie przedstawicielstwa, jako ważnego zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, budzić może pewne wątpliwości. Warto zatem dowiedzieć się czym jest przedstawicielstwo, jakie są jego rodzaje, a także jak wyglądają kwestie prawne z nim związane.

W pierwszej kolejności poznajmy definicję przedstawicielstwa. Pojęcie to określa reprezentowanie przez osobę przedstawiciela, pełnomocnika czy też prokurenta innej osoby, będącej reprezentowanym bądź mocodawcą, w dokonywaniu czynności prawnych. Osoby fizyczne oraz osoby prawne nie są zobowiązane do osobistego działania we wszystkich czynnościach cywilnoprawnych (poza wyjątkami przewidzianymi ustawowo, bądź wynikającymi z charakteru dokonywanej czynności prawnej jak np. przygotowanie testamentu). Mogą one  zatem skorzystać z pomocy osób trzecich, które będą ich przedstawicielem w danej sprawie lub określonym zakresie spraw. Aby osoba trzecia mogła reprezentować kogoś w dokonywaniu czynności cywilnoprawnych, konieczne jest przekazanie jej upoważnienia, które określane jest mianem umocowania.

Osoba przedstawiciela dokonuje w imieniu reprezentowanego określonych czynności prawnych, które wywierają skutek bezpośrednio na reprezentowanym. Dzięki umocowaniu, przedstawiciel ma kompetencję do działania w imieniu reprezentowanego, która przysługuje mu z mocy ustawy lub na podstawie oświadczenia woli reprezentowanego.

Rodzaje przedstawicielstwa

Wśród rodzajów przedstawicielstwa wyróżniamy dwa rodzaje, mianowicie:

• przedstawicielstwo ustawowe, czyli dokonywanie przez przedstawiciela czynności prawnych w czyimś imieniu wynikające z obowiązujących przepisów ustawowych;
• pełnomocnictwo, czyli prawo do dokonywania przez przedstawiciela czynności prawnych w czyimś imieniu oparte o wolę osoby reprezentowanej – mocodawcy.

O ile pierwszy rodzaj jest dosyć oczywistym przedstawicielstwem nałożonym przez prawo, o tyle pełnomocnictwo jest już znacznie ciekawszym zagadnieniem.

Pełnomocnictwo – co warto wiedzieć?

Pełnomocnictwo jest jednostronnym oświadczeniem woli osoby będącej mocodawcą, w którym przekazuje ona kompetencje do działania w sprawach cywilnoprawnych osobie upoważnionej, działającej w jej imieniu. Każda czynność wykonywana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy, w zakresie udzielonego pełnomocnictwa, będzie wywoływała skutki bezpośrednio dla mocodawcy.

Tego rodzaju upoważnienie może zostać udzielone przez każdą osobę fizyczną lub prawną, która posiada zdolność do czynności prawnych. Sama w sobie forma pełnomocnictwa nie wymaga szczególnych formalności, musi być ona udzielona na piśmie.

Rozróżniamy pełnomocnictwo:

• ogólne – bez wskazania czynności których może podjąć się pełnomocnik, czyli obejmuje działania w sprawach tzw. zwykłego zarządu;
• szczególne – okeśla czynność lub czynności, które mogą zostać wykonane przez pełnomocnika;
• rodzajowe – określa rodzaj czynności, których może podjąć się pełnomocnik;
• domniemane – oznacza przyjęcie założenia, że osoba znajdująca się w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonego do obsługi i tam działająca jest umocowana do czynności zwykle tam dokonywanych;
• wzajemną reprezentację małżonków – w sytuacjach przemijającej przeszkody w sprawach zwykłego zarządu, pełnomocnictwo nie musi być formalne – instytucja przewidziana przez kodeks rodzinny i opiekuńczy;
• prokurę – pełnomocnictwo udzielane przez spółki handlowe, które winno być ujawnione w rejestrze handlowym prowadzonym przez sąd i dotyczy czynności sądowych i pozwsądowych związanych z prowadzenem przedsiębiorstwa spółki – ma pewne ograniczenia i specyficzne zasady;
• pełnomocnictwo w administracji, kiedy to organy administracji w stosunkach cywilnoprawnych, mogą działać przez pełnomocnika np. pracownika organu.

Udzielanie pełnomocnictwa i jego wygaśnięcie

Forma oświadczenia woli mocodawcy może być dowolna, jednak istnieją pewne wyjątki. W przypadku pełnomocnictwa do dokonywania czynności prawnych, dla których wymagana jest określona, szczególna forma, należy sporządzić je w tej samej formie, np. pełnomocnictwo do czynności dokonywanej w formie aktu notarialnego musi być zrealizowane w akcie notarialnym. Bywają również pełnomocnictwa wymagające zwykłej formy pisemnej.

Konsekwencją działania bez umocowania, bądź z przekroczeniem jego granic, jest pełnomocnictwem rzekomym, które nie rodzi skutków prawnych dla osoby reprezentowanej.

Pełnomocnictwo wygasa z upłynięciem terminu na które zostało zawarte, gdy czynność, do której pełnomocnik został upoważniony została dokonana, a także w chwili śmierci pełnomocnika lub mocodawcy (o ile nie zastrzeżono odmiennie).

Jako adwokat bardzo często pełnię funkcję przedstawiciela moich Klientów, troszcząc się o prawidłowe przeprowadzenie czynności prawnych w ich imieniu.