Quarks, elephants, pierogi i... Bohater
Bardzo polskie słowo "bohater" (po ang. "hero", ale też "protagonist") przywędrowało do nas z bardzo daleka.
Po raz pierwszy bohater w polszczyźnie pojawia się w XVI wieku za pośrednictwem języka ukraińskiego (ruskiego). Ten zaś zapożyczył zapewne bohatera z języków turkijskich, do których ów trafił z jeszcze dalszych stron, czyli z języka mongolskiego, gdzie baghatur stanowi historyczny tytuł honorowy.
Jako taki bohater jest jednym spośród wielu słów ze Wschodu, które do polszczyzny weszły dzięki bliskim kontaktom Rzeczypospolitej z wielkimi islamskimi imperiami, takimi jak Chanat Krymski czy Imperium Osmańskie. Z tymi państwami Polska przez długi czas dzieliła granicę i prowadziła wojny – przede wszystkim jednak przez gros czasu pokojowo współistniała.
Styczność z tymi odmiennymi kulturami owocowała wiedzą o sobie i wzajemną fascynacją. Za ich przejaw uznać można liczne w polszczyźnie zapożyczenia z języków turkijskich: od "dżumy" i "kajdanów" po "kurhan" i "szarańczę". Podobno niektóre z nich, np. horda, za polskim pośrednictwem przeszły do innych języków zachodnio-europejskich (por. ang. horde).
Te wschodnie wpływy stają się oczywiste, ilekroć spojrzymy na tradycyjny polski strój z epoki sarmackiej. Ubrani w swoje kontusze, delie, czekmany i sukmany Polacy na mieszkańcach zachodniej Europy robili bardzo "wschodnie" wrażenie. Trudno się dziwić, stroje te – tak jak słowa – mają bowiem wschodni rodowód.
Polskie domy też były tradycyjnie pełne elementów w stylu wschodnim, takich jak dywany, kobierce czy makaty. A jeśli w ich wnętrzach podawano tytoń i kawę, to warto pamiętać, że to także były wynalazki (i słowa) importowane od sąsiadów ze wschodu. Ślady języków turkijskich w dzisiejszej polszczyźnie są zresztą obecne w takich słowach codziennego użytku jak "bazar", "towar", "tapczan", "torba" czy "jasiek" (taki do spania).
Czy nie jest więc paradoksem, że gdy mówimy o największych bohaterach polskiej historii, np. królu Janie III Sobieskim czy hetmanie Stanisławie Żółkiewskim, którzy swoją sławę zawdzięczają potyczkom ze wschodnim tureckim sąsiadem, określamy ich turkijskim słowem "bohater"?
Tytuł (nagłówek do zdjęcia)
Książka Culture.pl już dostępna!
Autor: Mikołaj Gliński, tłum. z angielskiego MT, maj 2019
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]