Ukośnik — zasady stosowania
Ukośnik to ukośna linia służąca przede wszystkim do oddzielania wyrazów, liter lub numerów. Prawidłowe używanie tego znaku wymaga znajomości kilku zasad. Dowiedz się, kiedy i jak zastosować ukośnik, a kiedy nie należy tego robić.
Czym jest ukośnik?
Ukośnik, inaczej kreska ukośna [/], jest pisarskim znakiem specjalnym mającym kształt lekko pochylonej w prawo kreski.
Wykorzystywany jest w kilku przypadkach i spełnia w publikacjach różnorodne funkcje. Przede wszystkim może zastępować niektóre spójniki (np. albo, lub), służyć do ich rozdzielania (i/lub) oraz występować zamiast przyimka „na” (np. km/godz.).
Używanie kreski ukośnej wymaga również znajomości pewnych zasad edytorskich dotyczących stawiania spacji. W niektórych przypadkach używa się jej po lub przed i po ukośniku (np. żłobek/ przedszkole publiczne lub żłobek / przedszkole publiczne), innym razem nie należy jej wstawiać (np. i/lub).
Jeśli masz obawy, że ta niewielka kreska przysporzy Ci wielu problemów, możesz się zrelaksować. W przystępny sposób zaprezentujemy Ci wszystkie reguły dotyczące używania ukośnika, dzięki czemu na pewno je zapamiętasz. ?
Kiedy stosować ukośnik?
Najprawdopodobniej stosunkowo często wykorzystujesz kreskę ukośną, robiąc to całkowicie intuicyjnie. Czy masz pewność, że używasz jej poprawnie?
W języku polskim ukośnik stosuje się w 10 przypadkach.
- Zastępowanie spójnika „lub” i „albo”. Ukośnik rozdziela wyrazy lub wyrażenia alternatywne, np. wysoki/niski, góra/dół.
- Rozdzielanie spójników „i”, „lub”, np. niebieski i/lub szary, metrem i/lub autobusem.
- Oznaczanie następujących po sobie okresów, np. rok szkolny 2022/23, malarstwo XIX/XX w.
- Podkreślenie ostatniego wersu w cytowanym fragmencie utworu poetyckiego (wiersza, piosenki), jeśli przedstawiany jest w ciągu, np. „Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; / Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, / Kto cię stracił. Dziś piękność twa w całej ozdobie / Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie”.
- Zastępowanie wyrazu „na” w wartościach liczbowych, np. 10 g/l, 90 km/h.
- Zapisywanie ułamków zwykłych, np. ¼ etatu, ¾ szklanki.
- Oznaczanie adresów, np. Aleje Jerozolimskie 38/45/48 (rozdzielenie potrójnej numeracji budynku), ul. Szaserów 40/4 (oddzielenie numeru budynku i mieszkania).
- Opisywanie sygnatur akt i dokumentów, np. sygn. akt: III RC 17/16, sygn. akt: I Ns 106/17.
- Zaznaczanie obcych skrótów, np. c/o („do rąk, na ręce, pod adresem” z ang. care of), a/a („do akt”, z łac. ad acta).
- Rozdzielanie numerów w przypadku podwójnej jednostki wydawniczej, np. zeszyt 2/3 lub inne oznaczenia w bibliografii, np. nr 3/2019.
Kiedy nie stosować ukośnika?
Zdarza się, że ukośnik stosowany jest nieprawidłowo. Szczególnie ma to miejsce, kiedy używa się go w sytuacjach podobnych do tych wynikających ze wskazań do jego wykorzystania. Wówczas nietrudno o błąd. Możesz go uniknąć, zapoznając się z poniższymi zasadami.
Nieprawidłowe wykorzystanie ukośnika:
- opisywanie dat, np. 24/12/2022 — ŹLE! (dobrze: 24.12.2022);
- zapisywanie ułamków zwykłych z liczbami całkowitymi – 1 ¼ (musisz użyć tzw. działki ułamkowej i złożyć wartości w indeksie górnym i dolnym);
- zastępowanie spójnika „i”, np. Kaye/Godwin — ŹLE! (dobrze: Kaye-Godwin);
- oznaczanie skrótów wyrażeń rodzimych, np. Wiązowna k/Warszawy — ŹLE! (dobrze: Wiązowna k. Warszawy).
Ukośnik ze spacją czy bez — zasady
W niektórych przypadkach użycie ukośnika wiąże się z koniecznością wstawienia obok niego spacji, a w innych się tego nie robi. Dodatkowym utrudnieniem może wydawać się fakt, że przerwa może pojawić się nie tylko po kresce ukośnej, lecz także przed nią. Jest to jednak o wiele mniej skomplikowane, niż na to wygląda.
Wystarczy, że zapamiętasz 3 zasady dotyczące spacji:
- nie używaj jej, kiedy ukośnik oddziela pojedyncze liczby lub wyrazy, np. góra/dół, 2022/23;
- musisz ją wstawić, kiedy ukośnik pełni funkcję rozdzielającą pomiędzy:
– pojedynczym wyrazem i wyrażeniem albo dwoma wyrażeniami np. przelew / karta kredytowa,
– cytowanymi fragmentami utworu poetyckiego „[…] ten tylko się dowie / Kto cię stracił”; - możesz jej użyć z prawej strony ukośnika (po nim) lub z obu stron (przed i po), ważne aby w całym tekście zachować konsekwencję.
Podsumowanie
- Ukośnik, inaczej kreska ukośna, to znak używany m.in. do oddzielania wyrazów, liczb, spójników lub stanowiący ich zastępstwo w tekście.
- Można wyróżnić 10 przypadków, kiedy wskazane jest jego zastosowanie.
- Niekiedy ukośnik wykorzystywany jest nieprawidłowo, co zazwyczaj wynika z niewłaściwej interpretacji wskazań.
- Zasady dotyczące stosowania ukośnika obejmują reguły stawiania przy nim spacji.
Oceń artykuł:
Komentarze
Witam, przedstawiam takie zdanie. Pięknie, tylko że… nie z imiesłowami/przymiotnikami piszemy razem! Najbardziej chodzi mi o ukośnik bo zastępując „i” wyklucza „albo”. Jeżeli ma zastosowanie w jednym i drugim przypadku to po co tworzyć alternatywę. Czy cudzysłów piszemy bez odstępów tak jak zapisałem ? Ja też czasami piszę.
Nie porównuj
Nasza miłość nie była wiatru powiewem
Ona anielskim chórem i duszy śpiewem
Była huraganem tylko w naszym świecie
Jak każdą jedyną czas z pamięci zmiecie
Pewnie śmierć przyniesie sercu ukojenie
Bo inaczej trwać będzie jej wspomnienie
Nie była słabością ni chwilą zapomnienia
Zrodziła się z dwojga naszego pragnienia
Nigdy nie zapomnisz prawdziwej miłości
A taka jak nasza przejdzie do wieczności
Wiechu
W przypadku zdania: „Pięknie, tylko że… nie z imiesłowami/przymiotnikami piszemy razem!” – ukośnik zastępuje wyraz „lub” czy „albo” (zgodnie z tym, co może Pan przeczytać w pkt 1 nagłówka „Kiedy stosować ukośnik?”). Jeżeli więc zależało Panu na tym, by między tymi słowami, oddzielonymi teraz ukośnikiem, znajdowało się słowo „i”, najlepiej zapisać zdanie następująco: „Pięknie, tylko że… nie z imiesłowami i przymiotnikami piszemy razem!”.
Co do kolejnego pytania, tak, cudzysłów stawiamy bez odstępów.