Pleonazm i tautologia – czym się różnią?
Czym są pleonazm i tautologia? Choć te nazwy często niewiele mówią, to już określenie ich zbiorczo jako „masło maślane” wiele wyjaśnia. Poznaj przykłady i przekonaj się, czy słowa te są synonimami.
Czym są pleonazm i tautologia?
Pleonazm i tautologia to błędne związki wyrazowe, w których powtarza się znaczenie słów.
Wiele osób używa tych pojęć zamiennie, językoznawcy również, jednak błędy te różnią się od siebie. Tym samym pleonazm to takie połączenie, w którym elementy są w stosunku do siebie podrzędne i nadrzędne (np. cofać się (dokąd?) do tyłu). Z kolei w tautologiach są one współrzędne (np. siła i moc).
Definicje mogą wydawać się nieco skomplikowane, jednak wszystko wyjaśnią przykłady.
Pleonazm – przykłady
Tak, jak zaznaczyliśmy, pleonazm jest błędem, w którym jedna część wyrażenia jest podrzędna względem kolejnej.
Aby więc go uniknąć, należy usunąć część podrzędną. Jak wygląda to w praktyce? Za pomocą przekreślenia oznaczyliśmy wyrazy, które nie powinny znaleźć się w takich związkach.
Przykład:
- unosić się
w górę - fakt
autentyczny - kontynuował
dalej potencjalniemożliwy- spadać
w dół dnia11 listopada- akwen
wodny wielkiolbrzymsędziwystarzecdwie równepołowydobrarenomabardziejwytrwalszy- masło
maślane
Warto podkreślić, że w utworach literackich pleonazmy mogą być używane celowo, aby podkreślić wydźwięk wypowiedzi. Nie zawsze należy więc z nimi walczyć.
Pleonazmami są także takie połączenia jak: artykuły AGD, numer NIP czy podatek VAT. Jednak w tym przypadku językoznawcy rozumieją, że odmiana skrótowców nie zawsze jest łatwa, a słowo je poprzedzające może ją uprościć. Dlatego też, choć warto mieć świadomość, że wyraz poprzedzający powtarza to, co znajdziemy w skrótowcu, nie ma konieczności ich poprawy.
Tautologia – przykłady
W przypadku tautologii słowa są w stosunku do siebie współrzędne. To połączenia wyrazów, które oznaczają to samo.
Warto więc wybrać tylko jeden z nich.
Co ciekawe, tautologie występują również w logice i wówczas rozumiane są inaczej.
Przykład:
- geneza i pochodzenie
- ładna i piękna
- tylko i wyłącznie
- ciekawy i interesujący
- tylko same
- poprawność i prawidłowość
- jeszcze w dodatku
- efektywny i skuteczny
- krótko i węzłowato
- poprawa i polepszenie
Czy wyrażenia te można stosować zamiennie?
Jak już wiesz, wyrażenia te nie są synonimami, a różnice między nimi są niewielkie. Warto je znać, jednak nie jest to konieczne. Nazywanie tautologii pleonazmem nie będzie więc błędem. Najważniejsza w tym przypadku jest umiejętność dostrzeżenia nieprawidłowych konstrukcji.
Podsumowanie
- Pleonazm i tautologia to związki wyrazowe, których elementy mają takie samo znaczenie.
- Pojęcia te różnią się od siebie nieznacznie i mogą być stosowane zamiennie, choć nie są synonimami.
- Pleonazm to błędne połączenie wyrazów, w którym jeden z nich jest podrzędny w stosunku do innych.
- Tautologia to związek wyrazowy, w którym słowa są współrzędne względem siebie.
Oceń artykuł:
Komentarze
Brawo. Precyzyjnie i zrozumiale . Bardzo cenne . W czasach kulejącej kultury słowa i niechlujstwa językowego , oby jak najwięcej fanów prof. Miodka.
Są tu błędy: siła i moc to zupełnie inne miary; efektywny i skuteczny to nie to samo!