Konkurs na opracowanie koncepcji architektoniczno–użytkowej nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie przy ulicy Rakowieckiej
Projekt konkursowy
Nowa siedziba Archiwum Narodowego przy ul. Rakowickiej
Autorzy: Dresler Studio Architektura i Urbanistyka
Skład zespołu: arch. Grzegorz Dresler, arch. Agnieszka Latała, arch. Agata Marcisz
Rozstrzygnięcie konkursu: Kwiecień 2015
Idea projektu
„Ważne jest, abyś zachował zdolność przeżywania, aby istniały rzeczy, które mogą cię zadziwić, wywołać wstrząs. ważne jest, aby nie dotknęła cię straszna choroba – obojętność.”
Ryszard Kapuściński
Idea projektu opiera się na kluczowych dyspozycjach.
- Klasyczna architektura budynku podkreśla rangę instytucji Archiwum Narodowego.
- Czytelne rozplanowanie pomieszczeń oraz zagospodarowanie terenu zapewnia właściwe funkcjonowanie obiektu.
- Projekt opiera się na współczesnych zasadach budownictwa pasywnego oraz zrównoważonego respektujących aspekty: środowiskowy, socjalny i ekonomiczny. W obiekcie wykorzystane są nowoczesne technologie zarówno w celu zapewnienia odpowiedniego klimatu zgromadzonym archiwaliom jak i komfortu pracy.
- Forma budynku i materiały elewacyjne dobrano z uwzględnieniem otoczenia
- Bryła budynku, układ funkcji i konstrukcji zaprojektowane są z naciskiem na racjonalizację kosztów budowy i późniejszej długoletniej eksploatacji budynku.
Lokalizacja i kompozycja bryły na działce podyktowana jest przeprowadzoną analizą urbanistyczną, wynika taż z kształtu działki jej możliwości i ograniczeń.
Obiekt położony będzie w osi północ-południe zgodnie z kierunkami wyznaczonymi przez sąsiednie budynki.
Ponieważ działka zlokalizowana jest w głębi kwartału zabudowy, naturalnym wyborem jest usytuowanie reprezentacyjnego budynku biurowego po stronie południowej, w pobliżu wjazdu na działkę.
Dla przyszłych potrzeb Archiwum Narodowego w północno wschodniej części działki zachowana zostanie rezerwa terenowa. Rezerwa ta umożliwi dobudowanie w przyszłości kolejnego modułu magazynowego o powierzchni zabudowy 1200 m2, przeznaczonego do przechowywania materiałów archiwalnych.
W ramach zagospodarowania terenu zaprojektowano drogę dojazdową wraz z miejscami parkingowymi, zjazd do garażu podziemnego, drogę pożarową, plac 20x20m dla straży pożarnej, przestrzeń manewrową dla samochodu dostawczego typu TIR, ciągi komunikacji pieszej, plac główny przed budynkiem, zieleń.
Droga pożarowa przebiega wzdłuż dłuższego boku budynku, kończy się placem pożarowym o wymiarach 20x20m oraz odcinkiem drogi o długości 15m (bez nawrotki), co jest zgodne z obowiązującymi przepisami.
Dostępność piesza i kołowa.
Dojazd do budynku możliwy będzie od ulicy Rakowickiej projektowaną drogą dojazdową. Dojście do budynku projektowanym ciągiem pieszo-jezdnym.
Proponuje się również nowy zielony ciąg pieszy łączący budynek Archiwum Narodowego z budynkami przy Muzeum Armii Krajowej. Takie rozwiązanie przestrzenne umożliwi dojście do projektowanego budynku archiwum również od strony ul. Wita Stwosza.
Forma
Budynek stworzą dwie bryły prostopadłościenne o zbliżonej wysokości. Zgodnie z zasadą projektowania budynków energooszczędnych budynek posiada zwartą bryłę a powierzchnie przegród zewnętrznych zaprojektowano, jako jak najmniejsze w stosunku do kubatury budynku. Klasyczna bryła oraz powtarzalne elementy tworzące elewacje budynku wpływa w znaczny sposób na koszty związane z budową i eksploatacją obiektu.
Istotą Archiwum Narodowego jest zapewnienie trwałości gromadzonych zbiorów.
Mówiąc o trwałości w odniesieniu do architektury mamy na myśli trwałość rozwiązań materiałowych oraz ponadczasowość stylu.
Jasny kamień stosowany na elewacjach oraz wyraźny, czytelny rytm tworzą wrażenie spokoju i stabilności. Smukłe pionowe podziały uzyskane doborem proporcji okien podkreślają rangę obiektu. Klasycystyczny podział elewacji przełamany został asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem.
Wnętrze budynku zostało zaprojektowane ze szczególną dbałością o prawidłowe powiązania funkcjonalne. Ważnym stało się dla nas, aby wnętrze, szczególnie część dostępna dla odwiedzających, miała unikalny charakter. Wnętrze czytelni ukształtowano tarasowo zapewniając dobry dostęp do światła dziennego.
Od znajdujących na najwyższym piętrze pracowni konserwacji po główne wejście do czytelni wije się metaforyczna wstęga łącząca przeszłość zapisaną w dokumentach archiwalnych z teraźniejszością. Wstęga jest balustradą centralnie usytuowanych schodów ze świetlikiem oświetlającym hole biurowe oraz czytelnię. Na odcinku przebiegającym przez czytelnię wstęga pełni funkcję lady ze stanowiskami komputerowymi do zapoznawania się ze zbiorami w wersji cyfrowej.
Projektowane pomieszczenia pogrupowane zostały ze względu na przeznaczenie i dostępność w następujące strefy:
- STREFA PRZEJMOWANIA – dostępna dla upoważnionych pracowników, całkowicie niedostępna dla niezatrudnionych z wyjątkiem rampy rozładowczej (pod nadzorem upoważnionego pracownika). Obejmie ona: parking dla samochodu dostawczego, rampę rozładowczą, pomieszczenia związane z obsługą infrastruktury;
- STREFA ZABEZPIECZANIA – dostępna dla upoważnionych pracowników, całkowicie niedostępna dla niezatrudnionych. Obejmie ona śluzę, komorę fumigacyjną z zapleczem i infrastrukturą techniczną, magazyn przejściowy, pracownie konserwacji;
- STREFA PRZECHOWYWANIA – dostępna dla upoważnionych pracowników, całkowicie niedostępna dla niezatrudnionych. Obejmie ona: magazyny przechowywania archiwaliów;
- STREFA UDOSTĘPNIANIA – dostępna po uprzednim zarejestrowaniu wejścia pracowników i korzystających. Obejmie ona: czytelnie
i prowadzącą do nich komunikację; - STREFA OBSŁUGI – dostępna po uprzednim zarejestrowaniu wejścia pracowników i korzystających. Obejmie ona: pomieszczenia biurowe
(o funkcji administracyjnej, obsługowej oraz pomieszczenia, w których pracuje się z zasobem archiwalnym), wydzielone ciągi komunikacyjne, zaplecze socjalne, sanitarne, techniczne i magazynowe; - STREFA PUBLICZNA – ogólnodostępna dla gości kompleksu, bez konieczności rejestrowania wejścia. Obejmie ona: salę konferencyjną (audiowizualną), hol, punkt obsługi klienta, szatnię i węzły higieniczno-sanitarne (przeznaczone dla gości).
Magazyny
Materiały archiwum zgromadzone będą w 20 magazynach na 5 kondygnacjach powtarzalnych. W magazynach zaprojektowano system regałów przesuwnych dla archiwów. Zaproponowane w projekcie rozmieszczenie regałów zapewnia dogodny dostęp do zbiorów oraz maksymalne wykorzystanie powierzchni i kubatury magazynów.
Zaprojektowane magazyny pomieszczą ponad 60 km archiwaliów.
Biura
Z myślą o pracownikach archiwum zaprojektowano dodatkowe reprezentacyjne wejście do budynku. Znajdzie się tu lobby z recepcją i szatnią działające niezależnie od zaplecza przeznaczonego dla odwiedzających.
Pomieszczenia o funkcji administracyjnej i biurowej rozlokowane zostały na dwóch kondygnacjach +2 oraz +3 budynku. Pomieszczenia są dobrze doświetlone światłem dziennym. Z okien pomieszczeń biurowych rozlega się widok na otaczającą zieleń.
Czytelnie
Czytelnie mieszczą 100 stanowisk umożliwiających zapoznawanie się z materiałami archiwalnymi. Dostęp do czytelni jest rejestrowany np. z pomocą bramek wejściowych na piętrze.
Sala audiowizualna
Sala audiowizualna mieści się w przestrzeni kondygnacji podziemnych budynku biurowego. Do sali audiowizualnej prowadzą szerokie schody oraz winda z holu głównego. Wejście do Sali jest możliwe również z zewnątrz budynku z reprezentacyjnego placu. Sala zaprojektowana została na rzucie kwadratu. Nachylona widownia liczy 160 miejsc siedzących. Przeszklona tylna ściana audytorium wpuszcza do Sali światło dzienne, sprawia tez, że łączą się przestrzenie: sali, holu oraz placu wejściowego z zielenią. Salę audiowizualną możemy całkowicie zaciemnić dzięki zaprojektowanej ścianie przesuwnej.
Warunki mikroklimatyczne oraz zastosowane instalacje
Celem zapewnienia właściwych warunków klimatycznych oraz niskich kosztów utrzymania budynku budynek wyposażony zostanie w nowoczesne i energooszczędne instalacje.
Dla poszczególnych pomieszczeń, funkcjonalnie i czasowo związanych ze sobą, projektuje się następujące oddzielne instalacje:
Budynek magazynowy – budynek pasywny
- Podstawą do przyjęcia warunków klimatycznych były zrealizowane na terenie Europy budynki archiwów i magazynów muzealnych oparte na idei budynków pasywnych
- W celu zapewnienia najlepszych warunków wykonaliśmy szereg symulacji komputerowych na modelu 3D z uwzględnieniem realnej wielkości budynku, powierzchni ścian stropów, dachu, fundamentów, attyk, izolacyjności wszystkich przegród i okien
- Dane klimatyczne dla Krakowa z uzyskano z serwera danych klimatycznych Strusoft.
- W symulacjach ujęte zostały projektowane warunki klimatyczne w budynku z uwzględnieniem stref funkcjonalnych i wynikających z tego różnic temperatury i wentylacji poszczególnych grup pomieszczeń
magazyny archiwów:
- projektowane warunki klimatyczne segmentu magazynowego – dział archiwum
- cykl roczny temperatury od 7oC w zimie do około 22oC w lecie odzwierciedlający roczną zmianę klimatu na zewnątrz budynku
- wymiana powietrza na poziomie 0,1 wym/h, wymiennik gruntowy do wstępnego ogrzania lub chłodzenia powietrza: powietrze wentylacyjne przez większość czasu ogrzewane będzie w sposób naturalny za pomocą gruntowego wymiennika ciepła co pozwoli również uzyskać dość wysoką stabilność temperatury powietrza,
- pompy ciepła do ogrzewania całego budynku.
- ogrzewanie pomieszczeń w celu wyeliminowania punktu rosy w krytycznych pod względem różnic temperatur i wilgotności miesiącach
Budynek pasywny magazynu archiwum oraz zrównoważony budynek biurowy
Przewiduje się, że budynek zużywały będą minimalne ilości energii poprzez zastosowanie odpowiednich do funkcji specjalnych rozwiązań budowlanych oraz instalacyjnych. Osiągnięte zostanie to dzięki zastosowaniu rozwiązań stosowanych w budynkach pasywnych i zrównoważonych
Redukcja zapotrzebowania na energię
Elementy zacieniające: Symulacja energetyczna wykazała ze konieczne jest zastosowanie zewnętrznych żaluzji lub przesłon co pozwoliło ograniczyć zyski z nasłonecznienia do 120985 MWh/a
Brak okien w budynku magazynowym archiwum, drzwi do archiwum ciepłe bez przeszkleń wykonane w standardzie budynku pasywnego. Brak okien pozwolił zredukować zyski z nasłonecznienia do 6304,2 kWh/a MWh
Wysoka izolacyjność dachu i ścian: Ściany budynku archiwum zaprojektowane zostały jak dla budynku pasywnego (wsp. U=0,09 W/(m2K)) z dodatkowa ścianą z lekkiego betonu od wnętrza archiwum regulująca pasywnie poziom wilgotności w archiwach.
Techniki pasywne
W budynku zaprojektowana została wentylacja mieszana, która dzięki zastosowaniu systemów budynkowych będzie chłodzić budynek w godzinach nocnych. Okna budynku biurowego podłączone do systemu BMS będą uchylać się w godzinach nocnych w celu napływu zimnego powietrza i schłodzenia wnętrza oraz zamykać w przypadku silnego wiatru lub deszczu (czujniki deszczu i wiatru podłączone do systemu BMS). W godzinach porannych budynek biurowy będzie miał obniżoną temperaturę, co ograniczy działanie wentylacji w godzinach pracy budynku.
Wykorzystana zostanie akumulacyjność cieplna budynku: ściany żelbetowe, stropy żelbetowe, ściany działowe murowane zamiast lekkich. Okna budynku biurowego podłączone do systemu BMS będą uchylać się w celu napływu zimnego powietrza, stropy i ściany będą w okresie letnim schładzane zimnym powietrzem z okien a w dzień będą oddawały chłód do pomieszczeń. Jest to to lepsze rozwiązanie niż wentylacja stropami kanałowymi.
Pompy ciepła -urządzenia dobrane zostaną dla wyższej temperatury wody, dzięki czemu możliwe będzie wykorzystanie chłodzenia pasywnego (praca pompy ciepła bez udziału sprężarki)
Techniki aktywne
Kontrolowany będzie napływ powietrza do pomieszczeń sanitarnych (czujnik ruchu lub sprzężenie z oświetleniem), oraz do pozostałych pomieszczeń poza godzinami pracy. Instalacja wentylacji pomieszczeń biurowych sali audytoryjnej, komunikacji będzie działała tylko w godzinach pracy zgodnie z harmonogramem systemu BMS
Kontrolowany będzie napływ powietrza dla większych pomieszczeń typu sala audytoryjna czytelnia, poprzez zastosowanie regulatorów VAV, pracujących w funkcji stężenia dwutlenku węgla (minimalizacja ilości powietrza nawiewanego/wywiewanego w zależności od ilości osób, czyli wynikającej z tego ilości dwutlenku węgla w powietrzu)
Odzysk energii
Projektowane są wysokowydajne centrale wentylacyjne wyposażone w wymienniki odzysku ciepła, których sprawność będzie wynosić minimum 85-90 %
Świeże powietrze dla wentylacji doprowadzone zostanie do budynku poprzez gruntowy wymiennika ciepła, który w okresie zimowym zapewniał będzie wstępne podgrzanie powietrza (z temperatury -22 C do temperatury ok 4 C) a latem wstępne schłodzenie (z temperatury 35 C do temperatury ok 11 C).
