Sód jest jednym z elektrolitów, a zarazem pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W dużym stopniu wpływa na pracę mięśni i układu nerwowego. Pomaga utrzymać równowagę wodną i elektrolitową. Zarówno niedobór, jak i nadmiar sodu w surowicy krwi ma negatywny wpływ na organizm i może stać się przyczyną zagrożenia zdrowia, a nawet życia. Jakie są wskazania do przeprowadzenia oceny poziomu sodu w organizmie i jak interpretować wynik badania?
Sód – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie, interpretacja wyników
Co to jest sód?
Sód (Na) jest podstawowym kationem płynu zewnątrzkomórkowego, występuje także w szkielecie i w płynach wewnątrzkomórkowych. Organizm ludzki nie ma zdolności wytwarzania sodu, trzeba mu go dostarczać razem z dietą. Usuwany jest przez nerki wraz z moczem, a w niewielkich ilościach także z kałem i potem.
Niekiedy dochodzi do zaburzenia stężenia sodu w organizmie. Mogą mieć one charakter bezwzględny, wynikający z bezpośredniego niedoboru lub nadmiaru pierwiastka (nieodpowiednia podaż) lub charakter względny, związany z niewłaściwą ilością wody w ustroju.
>> Potas (K) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie, niedobór i nadmiar potasu
Sód – najważniejsze funkcje
Najważniejsze funkcje sodu w ludzkim organizmie to:
- udział w transporcie składników odżywczych do komórek organizmu,
- kontrola objętości płynów pozakomórkowych,
- regulacja ilości oraz rozkładu wody w organizmie,
- utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej,
- udział w przewodzeniu impulsów nerwowych,
- kontrola skurczy mięśni.
Źródła sodu w diecie
Podstawowym źródłem sodu w diecie człowieka jest sól kuchenna, która w sporych ilościach występuje w produktach przetworzonych, np. wędlinie, żółtym serze czy pieczywie. Duża część soli trafia do ustroju razem z przygotowywanymi w domu posiłkami. Co prawda sód występuje naturalnie w produktach spożywczych, jednak w bardzo małych ilościach.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że spożycie soli w Polsce jest duże i znacznie przekracza zalecane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) 5 g na dzień. A jedzenie soli w dużych ilościach, jak powszechnie wiadomo, jest szkodliwe dla naszego zdrowia, dlatego w miarę możliwości należy jej unikać, przynajmniej nie dosalając nadmiernie potraw.
>> Elektrolity do picia i w tabletkach
Sód – kiedy należy wykonać badanie?
Badanie stężenia sodu we krwi przeprowadza się przede wszystkim w ramach diagnostyki równowagi wodno-elektrolitowej. Najważniejsze wskazania do oznaczenia poziomu sodu to:
- choroby nerek,
- stany z zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej i elektrolitowej,
- zaburzenia funkcjonowania kory nadnerczy,
- nadciśnienie,
- obrzęki,
- zaburzenia pragnienia,
- nadmierna podaż sodu,
- duża utrata płynów.
Skierowanie na badanie sodu wypisuje lekarz.
Sód – jak się przygotować do badania jego poziomu?
Jeśli lekarz zlecił badanie stężenia sodu wraz z innymi badaniami krwi, na pobranie krwi należy udać się na czczo (ostatni posiłek co najmniej 8 godzin wcześniej). Dzień przed badaniem należy unikać wysiłku fizycznego, jedzenia tłustych i obfitych posiłków oraz picia alkoholu.
Jak przebiega badanie poziomu sodu?
Badanie sodu przeprowadza się z krwi żylnej, która pobrana została ze zgięcia łokciowego. Przebiega zatem standardowo, jak zwykły pobór krwi.
>> Próba wysiłkowa – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Sód – normy
Przyjmuje się, że prawidłowe stężenie sodu w surowicy krwi wynosi 135–145 mmol/l (mEq/l). Pamiętajmy jednak, by zawsze porównać otrzymane wyniki z zakresem referencyjnym widocznym na otrzymanej dokumentacji.
Sód – interpretacja wyniku
Jeśli stężenie sodu we krwi jest prawidłowe, nie ma powodu do zmartwień. Dalszej diagnostyki i podjęcia odpowiednich kroków w przypadku wykrycia źródła problemu wymaga za to stan dotyczący zarówno za niskiego, jak i zbyt wysokiego poziomu sodu w organizmie.
Hiponatremia, czyli niedobór sodu – przyczyny i objawy
O hiponatremii mówi się wtedy, gdy poziom sodu w surowicy krwi spada poniżej 135 mmol/L. Najczęściej do takiego stanu dochodzi w wyniku nadmiernej utraty sodu przez:
- nerki – ma to miejsce w przebiegu chorób nerek oraz przy stosowaniu leków moczopędnych,
- przewód pokarmowy – przy wymiotach i biegunce,
- skórę – przyczyną może być nadmierne pocenie, oparzenie lub przetoki.
Inne przyczyny zbyt niskiego poziomu sodu to niedobór hormonów kory nadnerczy oraz niedostateczna podaż tego pierwiastka wraz z dietą.
Wśród objawów mogących wskazywać na niedobór sodu w organizmie wymienia się:
- osłabienie,
- szybką męczliwość,
- skurcze mięśni,
- zaburzenia równowagi,
- splątanie i zaburzenia orientacji,
- zaburzenia koncentracji i funkcji poznawczych,
- zaburzenia świadomości,
- nudności i wymioty,
- ból głowy,
- utratę apetytu,
- nadmierną senność,
- drgawki,
- śpiączkę,
- zatrzymanie oddechu i akcji serca.
Niskie stężenie sodu w surowicy krwi może skutkować odwodnieniem i spadkiem ciśnienia krwi.
>> Antykoncepcja hormonalna – jak stosować tabletki, aby zmniejszyć ryzyko skutków ubocznych?
Hipernatremia, czyli nadmiar sodu – przyczyny i objawy
Z hipernatremią mamy do czynienia wtedy, gdy stężenie sodu w surowicy krwi przekracza 145 mmol/L. Możliwe przyczyny takiego stanu to zmniejszona podaż wody lub zwiększona jej utrata przez nerki, przewód pokarmowy, płuca lub skórę. Do nadmiaru sodu w organizmie doprowadzić ponadto może zwiększona jej podaż poprzez nadmierne solenie potraw, a także zmniejszone wydalanie, np. przy chorobach nerek lub zaburzeniach hormonalnych.
Pierwsze objawy rozwijającej się hipernatremii to:
- bóle głowy,
- spadek apetytu,
- wzmożone pragnienie,
- znużenie,
- drażliwość,
- zaburzenia nastroju,
- nudności i wymioty,
- zaburzenia orientacji,
- splątanie.
Do ciężkich objawów należą natomiast zaburzenia świadomości, wzmożone napięcie mięśniowe, drgawki, nadmierne pobudzenie psychoruchowe, senność czy niewydolność oddechową.
>> Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) – objawy i leczenie
Jeśli do nadmiaru sodu w organizmie doprowadziła utrata płynów lub niedostateczna podaż wody, mogą pojawić się dodatkowo typowe objawy odwodnienia jak zmniejszenie wilgotności błon śluzowych, suchość skóry i spadek jej elastyczności, niskie ciśnienie krwi, tachykardia i skąpomocz.
Sód – co po badaniu?
Wyniki badania sodu są dostępne dość szybko, najczęściej jeszcze tego samego dnia, niekiedy trzeba poczekać jeden dzień roboczy. Odebrany wynik należy skonsultować z lekarzem zlecającym badanie lub wskazanym przez niego specjalistą.
Nieprawidłowe stężenie sodu w surowicy krwi wymaga dalszej diagnostyki lub od razu wdrożenia odpowiedniego postępowania, stosownie do przyczyny problemu. W późniejszym czasie trzeba będzie wykonać badania kontrolne.
Sód – możliwe powikłania po badaniu
Badanie poziomu sodu w organizmie nie prowadzi do powikłań. Jedyne skutki uboczne mogą dotyczyć samego pobrania krwi i pojawić się w obrębie miejsca wkłucia. Należą do nich stan zapalny, krwiak i związane z nimi dolegliwości bólowe. Uciążliwe objawy powinny jednak stosunkowo szybko ustąpić.
>> Wszystko, co musisz wiedzieć o miażdżycy
Sód – cena
Każda osoba ubezpieczona w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, mając skierowanie od lekarza, badanie sodu może zrobić całkowicie za darmo. Koszt oznaczenia stężenia tego pierwiastka w prywatnym ośrodku nie jest wysoki – jest to wydatek rzędu 10–20 zł.
