Hemoglobina zaliczana jest do jednych z podstawowych badań krwi żylnej. Jej poziom dostarcza lekarzowi wielu cennych informacji na temat ogólnego stanu zdrowia i jest pierwszym krokiem do postawienia rzetelnej diagnozy. Wskazaniem do wykonania oznaczenia jest podejrzenie anemii, choroby nowotworowej, a także monitorowanie postępów leczenia wielu schorzeń.
Hemoglobina – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie
Co to jest hemoglobina?
Hemoglobina (Hb lub HGB) to białko krwi obecne w czerwonych krwinkach, czyli erytrocytach. Umożliwia nie tylko transportowanie tlenu po całym organizmie, ale także zapewnia krwi czerwony kolor. Charakterystyczne dla hemoglobiny jest to, że jej cząsteczki mają zdolność do wiązania żelaza, co ułatwia transport tlenu i dwutlenku węgla. W związku z tym, jeżeli w organizmie występują jakiekolwiek niedobory żelaza, zwiększa się wówczas ryzyko upośledzenie funkcjonowania erytrocytów.
Hemoglobina ma określoną strukturę biochemiczną. Składa się ona z 4 par łańcuchów aminokwasów – dwóch alfa i dwóch beta. Do każdego z tych łańcuchów wiąże się hem (czyli żelazoporfiryna) – grupa prostetyczna zawierająca żelazo. Co ważne, do hemu wiąże się jedna cząsteczka tlenu. Przy wdechu krew ulega natlenowaniu dzięki możliwości łączenia się hemu z tlenem. Bogate w tlen erytrocyty rozprowadzają go po całym organizmie. Przy wydechu hemoglobina ułatwia usuwanie dwutlenku węgla z organizmu.
Hemoglobina jest ponadto określana jako naturalny bufor krwi, co oznacza, że pomaga utrzymać prawidłową równowagę kwasowo-zasadową. Optymalny poziom Hb jest niezbędny, aby utrzymać erytrocyty w fizjologicznym kształcie – lekko spłaszczonych, owalnych dysków. W związku z tym, nieprawidłowe stężenie hemoglobiny może powodować upośledzenie w przepływie krwi przez naczynia krwionośne.
>> Badania kontrolne, które warto wykonać przed planowaną ciążą
Hemoglobina – kiedy należy wykonać badanie?
Oznaczenie poziomu hemoglobiny wykonuje się w ramach rutynowej morfologii krwi żylnej. Odchylenia od normy nie zawsze jednak wskazują na problemy zdrowotne. Mogą być bowiem oznaką m.in. przeziębienia, a nawet stresu. Dlatego też zaleca się, aby nieprawidłowy wynik powtórzyć po upływie kilku dni.
Objawy, które nakłaniają do wykonania badania, to m.in. zawroty głowy, chroniczne uczucie zmęczenia, problemy ze snem, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, pogorszenie samopoczucia, zaburzenie koncentracji, a także spadek masy ciała.
Wskazaniami do badania poziomu hemoglobiny są:
- podejrzenie anemii o różnym podłożu,
- nawracające infekcje,
- obfite miesiączki,
- monitorowanie leczenia onkologicznego,
- bladość powłok skórnych,
- nadkrwistość,
- radio- i chemioterapia – te formy leczenia mogą doprowadzić do poważnego uszkodzenia szpiku kostnego, a to z kolei ma negatywny wpływ na ilość i jakość czerwonych krwinek.
>> Anemia przy cukrzycy – przyczyny występowania, skutki dla organizmu
Hemoglobina – jak się przygotować do badania jej poziomu?
Morfologia jest badaniem, do którego warto się odpowiednio przygotować. Jest to kluczowe, aby uzyskany wynik nie był fałszywy. Na pobranie krwi należy zgłosić się w godzinach porannych, będąc na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku). Na 2 doby przed badaniem nie zaleca się picia alkoholu, palenia papierosów ani uprawiania intensywnego wysiłku fizycznego. Na ok. 15 minut przed pobraniem krwi warto odpocząć w pozycji siedzącej.
Jak przebiega badanie?
Krew pobierana jest z żyły łokciowej w pozycji siedzącej lub leżącej. Materiał biologiczny umieszczony zostaje w probówce ze środkiem antykoagulacyjnym, co zapobiega krzepnięciu krwi. Próbka trafia następnie do laboratorium, gdzie przy użyciu metody cyjanomethemoglobinowej zostaje poddana analizie. Wynik otrzymuje się na drugi dzień roboczy.
Hemoglobina – interpretacja wyniku
Warto podkreślić, że wartości hemoglobiny nigdy nie analizuje się samodzielnie. W uzyskaniu pełnej diagnostyki należy także wziąć pod uwagę wartość hematokrytu i innych elementów morfotycznych krwi.
Wartości referencyjne poziomu hemoglobiny różnią się w zależności od wieku i płci. Ponadto, każde laboratorium ma swój własny zakres norm.
Noworodki – 17-22 g/dl
Dzieci od 1. roku życia – 11-13 g/dl
Kobiety – 12-16 g/dl
Mężczyźni – 14-18 g/dl
Kobiety ciężarne – 11-14 g/dl
Wysoki poziom hemoglobiny
Zbyt wysoki poziom hemoglobiny zdarza się znacznie rzadziej niż zaniżony. W większości przypadków taki wynik nie jest powodem do obaw, jednak dokładna interpretacja powinna zostać dokonana przez lekarza. Weźmie on pod uwagę nie tylko historię chorobową, ale także objawy opisywane przez pacjenta i inne parametry morfologii.
Podwyższony poziom hemoglobiny może świadczyć o:
- odwodnieniu organizmu – na skutek małego nawodnienia organizmu, objętość wszystkich elementów morfotycznych krwi znacznie się zwiększa. Często wynik taki jest efektem jednorazowego incydentu, dlatego też warto powtórzyć go kilka dni później,
- długotrwałym niedotlenieniu – jest to szczególnie widoczne u osób, które mieszkają na dużych wysokościach, a także uprawiają sport wyczynowy,
- chorobach szpiku kostnego,
- niektórych schorzeniach onkologicznych.
>> Diagnostyka anemii (ferrytyna, witamina B12, kwas foliowy, transferyna)
Niski poziom hemoglobiny
Zbyt niski poziom hemoglobiny daje wiele możliwości interpretacyjnych. Zanim jednak lekarz postawi wiarygodną diagnozę, powinien porównać wynik z innymi elementami morfotycznymi krwi. Kluczowe jest określenie wartości hematokrytu, liczby erytrocytów, leukocytów, trombocytów i retikulocytów, a także pozostałych parametrów czerwonokrwinkowych.
Obniżony poziom hemoglobiny może świadczyć o:
- chorobach autoimmunologicznych,
- anemii sierpowatej,
- niedokrwistości hemolitycznej,
- przewlekłym krwawieniu,
- wrzodach żołądka i/lub dwunastnicy,
- raku jelita grubego,
- niedoborach niektórych składników odżywczych, w tym głównie żelaza, witamin z grupy B i kwasu foliowego,
- alkoholizmie,
- talasemii – defekt genetyczny spowodowany zaburzeniem funkcjonowania białka,
- zespole mielodysplastycznym,
- aplazji,
- białaczce.
>> Proste badanie wykrywa 8 rodzajów raka. Przełom w diagnostyce nowotworów?
Hemoglobina – co po badaniu?
Po pobraniu krwi można niemal od razu powrócić do uprzednio wykonywanych czynności.
Hemoglobina – możliwe powikłania po badaniu
Pobranie krwi w celu oznaczenia poziomu morfologii jest bardzo dobrze tolerowane przez większość pacjentów. Ewentualne powikłania mogą wynikać z faktu wkłucia się igłą w żyłę łokciową – tkliwość, zasinienie i obrzęk. Niektóre osoby mają skłonność do omdleń lub zasłabnięcia w trakcie pobierania krwi. O takich tendencjach warto poinformować osobę wykonującą badanie. Wówczas zostanie ono przeprowadzone w pozycji leżącej.
Hemoglobina – czy badanie można wykonać u kobiet w ciąży?
Oznaczenie poziomu hemoglobiny zaliczane jest do standardowych badań wykonywanych u kobiet w ciąży. Wynik należy jednak odnieść do zakresu referencyjnego dla danej grupy badanej. W takim przypadku może dojść do fizjologicznego spadku wartości hemoglobiny.
Hemoglobina – czy można wykonać u dzieci?
Badanie hemoglobiny można bezpiecznie wykonywać u dzieci, w tym noworodków i niemowląt.
Hemoglobina badanie – cena
Jeśli badanie zostanie zlecone przez lekarza, koszt oznaczenia poziomu hemoglobiny refundowany jest z Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ). Osoby nieubezpieczone lub chcące wykonać badanie prywatnie muszą liczyć się z kosztem ok. 10-15 złotych.
