Paciorkowce to bakterie, które często występują w naszym otoczeniu, nie wszystkie są chorobotwórcze. Najczęściej atakują układ oddechowy, mogą też powodować niebezpieczne dla zdrowia powikłania oraz zakażenia innych organów. Jak objawia się zakażenie paciorkowcem i jak go leczyć?
Paciorkowiec — co to jest i jak go leczyć?
Co to jest paciorkowiec?
Paciorkowce to inaczej streptokoki. Należą do bakterii gram-dodatnich. To znaczy, że w czasie badań bakteriologicznych i barwienia metodą Gramma przybierają barwę fioletową. Kiedy spojrzymy na nie pod mikroskopem, układają się jedna za drugą, jak paciorki — stąd pochodzi ich nazwa. Większość paciorkowców nie jest szkodliwa dla człowieka, a nawet stanowi element właściwej flory bakteryjnej organizmu. Jednak również tutaj zdarzają się pasażerowie na gapę, których nosicielami jesteśmy.
Które paciorkowce są najgroźniejsze dla człowieka?
Chociaż paciorkowce są wykorzystywane we współczesnej medycynie do produkcji enzymów, wywołują infekcje układu oddechowego od zapalenia migdałków aż po zapalenie płuc. Dla zdrowia człowieka najgroźniejsze są paciorkowce:
- paciorkowiec bezmleczności (GBS, Streptococcus agalactiae),
- paciorkowiec ropnotwórczy (Streptococcus pyogenes),
- paciorkowiec jamy ustnej,
- dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae),
- enterokoki (E Enterococcus).
Wszystkie pozostałe grupy paciorkowców wywołują infekcje odzwierzęce lub oportunistyczne.
>> Antybiotykoterapia – kiedy sięgać po antybiotyk i jak go stosować?
Jakie są przyczyny paciorkowca?
Paciorkowce występują u tych ludzi, którzy należą do ich nosicieli. Pacjent może być nosicielem paciorkowca, ale źródłem zakażenia może być chory lub zdrowy nosiciel. W większości przypadków paciorkowce przenoszą się drogą kropelkową, dlatego zasłanianie ust i nosa podczas kichania czy kaszlu to nie tylko kwestia dobrych manier. Bakteria paciorkowca niewiele potrzebuje do tego, aby przenieść się na innego człowieka.
Zniszczona ochronna bariera nabłonka dróg oddechowych jest jak otwarta na oścież brama dla zakażenia. Paciorkowiec przenika przez nabłonek uszkodzony w wyniku mikrourazów lub innych infekcji wirusowych. Zakażenie skutkuje najczęściej rozwinięciem nosicielstwa bakterii.
Paciorkowiec bezmleczności a ciąża
Streptococcus agalactiae to paciorkowiec, który stanowi zagrożenie dla kobiet w ciąży. Dawniej powodował tzw. gorączkę połogową. Było to groźne dla życia matki powikłanie. Ten typ paciorkowca powodował także zapalenie płuc i opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków. Jeśli kobieta w ciąży jest nosicielem lub doszło u niej do zakażenia streptokokami, może to utrudnić akcję porodową. Paciorkowce mogą zakazić błony płodowe i wywołać poród przedwcześnie. Mogą także doprowadzić do rozmaitych powikłań, takich jak poporodowe zapalenie jamy macicy u młodej mamy lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u dziecka. Chociaż występowanie paciorkowca w pochwie może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem, nie jest jednoznaczne z przedostaniem się bakterii do organizmu dziecka.
Płciowe zakażenie paciorkowcem bezmleczności
Nosicielstwo GBS w pochwie nie wiąże się z brakiem higieny lub z nadmierną aktywnością seksualną. U zdrowej kobiety, która nie jest w ciąży, przeważnie nie wymaga ono leczenia. Kobieta w ciąży może zakazić się steptokokami drogą płciową od zdrowego, ale będącego nosicielem partnera.
Paciorkowiec bezmleczności u noworodka
Kobiety w ciąży pomiędzy 35. a 37. tygodniem dostają zalecenie badania w kierunku nosicielstwa paciorkowca S. agalactiae. Jeśli wynik jest dodatni, lekarz przepisuje antybiotyk, aby wyeliminować nosicielstwo. Jego podanie odbywa się śródporodowo, podczas akcji porodowej. Wszystko po to, aby uniknąć groźnych powikłań związanych z zakażeniem okołoporodowym. Paciorkowce mogą wywoływać u niemowląt zapalenie płuc, posocznicę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Z racji tego, że układ odpornościowy noworodka jest niedojrzały, bakteria łatwiej się rozprzestrzenia.
>> Na jakie choroby uważać w trakcie ciąży?
Paciorkowiec ropnotwórczy — angina paciorkowcowa
Za ten rodzaj anginy odpowiedzialne są paciorkowce beta-hemolizujące z grupy A (S. pyogenes). Zwykle występują one u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, rzadko u dorosłych. O pojawieniu się infekcji tego typu świadczą następujące objawy:
- silny, utrudniający mowę i przełykanie ból gardła,
- biały nalot na migdałkach,
- wysoka gorączka,
- uczucie rozbicia,
- powiększone węzły chłonne szyjne,
- zaczerwienienie oraz obrzęk gardła
Jak dochodzi do zakażenia paciorkowcem ropnotwórczym?
Zakażenie paciorkowcem ropnotwórczym odbywa się w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą albo poprzez uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych u zdrowego nosiciela. W celu postawienia diagnozy przeprowadza się szybkie testy diagnostyczne na obecność paciorkowca ropnotwórczego, rzadziej badania bakteriologiczne (np. posiew z migdałków). Podstawowym badaniem jest wymaz i posiew z gardła.
>> Test wykrywający anginę bakteryjną
Jak leczyć paciorkowiec ropnotwórczy?
Leczenie paciorkowca występującego w gardle wiąże się z doustnym przyjmowaniem antybiotyku przepisanego przez lekarza. Czas trwania objawów skraca się, a pacjent nie zaraża innych osób i zmniejsza ryzyko ciężkich powikłań. Jeśli drogi oddechowe zostały zakażone paciorkowcem, stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (tj. ibuprofen) albo paracetamol z powodu doskwierającego bólu i towarzyszącej wysokiej gorączki.
Paciorkowce jamy ustnej, S. pneumoniae i enterokoki
- Produkty powstające w wyniku działania paciorkowców zasiedlających jamę ustną odpowiadają za powstawanie próchnicy i chorób przyzębia. Brak leczenia może doprowadzić do takich powikłań, jak bakteryjne zapalenie wsierdzia, ropne zapalenie stawów czy tkanek.
- Paciorkowce S. pneumoniae są odpowiedzialne za: zapalenia kości, zapalenia płuc, zapalenia ucha środkowego (u dzieci), zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. W związku z tym, że pojawia się oporność na antybiotyki, najlepszą formą profilaktyki są obowiązkowe szczepienia ochronne zgodnie z kalendarzem szczepień.
- Enterokoki są paciorkowcami kałowymi zasiedlającymi przewód pokarmowy. Charakteryzują się dużą opornością na antybiotyki. Ich potencjał chorobotwórczy jest stosunkowo niewielki, dotyczy przeważnie pacjentów z obniżeniem sprawności układu odpornościowego.
>> Jak zadbać o odporność – 8 porad farmaceuty
Jeżeli podejrzewasz infekcję paciorkowcową, nie lekceważ jej. Brak leczenia może sprawić, że bakteria będzie się rozprzestrzeniać.
