Padalec zwyczajny

Na pierwszy rzut oka jaszczurka ta przypomina węża, nie posiada bowiem widocznych kończyn.

Zwierzę ubarwione jest szarobrązowo, brunatnobrązowo bądź szaro czy też rdzawo. Grzbiet określa się jako barwy brązu czy miedzi, jasnoszary bądź ciemnoszary, ołowianoszary, żółtawy czy miedziany. U części osobników ubarwiony jest jednolicie, u innych zdobią do podłużne ciemne linie w liczbie 2, 3 lub też 5. Mogą je tworzyć połączone lub oddzielone od siebie plamki lub kreski. Mogą też występować inne ciemne kreski. Nieraz obserwuje się również plamki koloru niebieskiego. Z kolei spodnia strona ciała stanowi przykład dymorfizmu płciowego. Przyjmuje barwy od ciemnoszarej do szaroniebieskiej. U samic osiąga barwy czarną, czarnoszarą, łupkowoszarą, zachowując jednolite ubarwienie. W przypadku samców brzuszną stronę ciała pokrywa deseń obejmujący niebieskawoszary wzór na żółtawym tle lub żółte piętna na tle łupkowoszarym. Barwą wyróżniają się również osobniki młode: są jasnoszare, ich wierzch jest jasnozłoty lub srebrny, zdobiony podłużną ciemną linią rozpoczynającą się od zdobiącej głowę plamy w kształcie kropli i ciągnącą się aż do końca ogona, a boki i brzuch są ciemne, brązowoczarne, stalowoszare lub czarne.

Tak więc choć najczęściej spotyka się osobniki brunatne, występują liczne odmiany barwne. Marian Młynarski wymienia spośród nich odmianę turkusową, którą uznaje za najpiękniejszą. Odmiana ta spotykana jest szczególnie na wschodzie Europy, w Niemczech już stanowi rzadkość. Charakteryzuje się ona obecnością wspomnianych już plamek koloru jasnoniebieskiego bądź ciemnoniebieskiego, sprawiających wrażenie delikatnych, rozmieszczonych z różną gęstością na grzbiecie padalca. Częściej widuje się ubarwione w ten sposób samce. Często występuje połysk określany jako metaliczny bądź szklisty. Jaszczurka zawdzięcza to temu, że jej ciało pokrywają drobne, owalne, gładkie łuseczki, ściśle przylegające do siebie, a nawet zachodzące na siebie dachówkowato, ułożone regularnie. U padalcowatych podpierają je leżące w skórze kostne płytki.

Kształt ciała zwierzęcia czyni go podobnym do węży. Jest ono silnie wydłużone i walcowate. Bardzo mała, krótka głowa, określana jako jaszczurkowata, słabo odgranicza się od tułowia (przewężenie szyjne nie występuje). Od przodu kończy się ona lekko zaokrąglonym, tępym pyskiem. Ruchome, a nawet ruchliwe, nieprzezroczyste powieki odróżniają padalca od węży, podobnie jak obecność otworów usznych. Niewielkie oczy mają ciemne źrenice i czerwonawożółte tęczówki. Głowę pokrywają wyraźne, jak u wszystkich padalcowatych, choć nieduże, symetrycznie rozlokowane, gładkie tarczki o regularnym układzie.

Kończyny zachowały się jedynie w formie szczątkowej.

Długi ogon lekko zaokrągla się i kończy niewielkim kolczastym wyrostkiem zbudowanym z substancji rogowej. Jedynie u ciężarnej samicy wyraźnie odgranicza się od reszty ciała. Cechują go znaczna kruchość i łamliwość. Padalec dysponuje możliwością odrzucenia go w razie zagrożenia. W takiej sytuacji ogon odrasta.

Padalec wykonuje wężowate ruchy ciała. Porusza się niezbyt zwinnie ani szybko, co ogranicza zakres jego potencjalnych ofiar do zwierząt niezdolnych do szybkiej ucieczki. Dlatego też zjada głównie dżdżownice i nagie ślimaki. W tym celu gad najpierw obserwuje z bliska zwierzynę, by bez pośpiechu pochwycić ją dzięki swym niewielkim, spiczastym zębom kierującym się w tył jamy gębowej. Również połykanie ofiary zajmuje padalcowi dużo czasu, od 10 minut do kwadransa. Na tym jednak nie kończy swej aktywności. Musi jeszcze usunąć śluz i zanieczyszczenia z pyska, ociera w tym celu swoją głową o podłoże.

W razie zagrożenia padalec potrafi odrzucić ogon, zarówno cały, jak tylko jego część. Dzięki temu zwierzę może ujść przed niebezpieczeństwem. Stracona część ciała odrasta w przyszłości, zazwyczaj jednak nie osiąga pierwotnej wielkości, różni się też kształtem.

Przypominający z wyglądu węża padalec linieje w inny sposób. Gad pozbywa się wierzchniej warstwy skóry w formie zwiniętego pierścienia, zsuwając ją przez ogon. Taka zwinięta forma jest mało widoczna, toteż wynikają z tego trudności z odnalezieniem wylinki. U młodych osobników linienie zdarza się 3-4 razy w roku.

Jaszczurka ta cechuje się słabym wzrokiem. Nie posiada możliwości rozróżniania barw. Nawet odcienie szarości rozróżnia słabo. Zmysły smaku i dotyku odbiera między innymi poprzez wysuwanie swego, przypominającego spotykanego u węży, języka. Występują jednak pewne różnice między padalcem a wężami: wysuwający się język jest u tej jaszczurki lekko otwarty, a nie zamknięty, jak u węży.

Jego krew zawiera od 466000 do 1615000 erytrocytów na mm³, przy czym u samców wartości te są większe, niż u płci przeciwnej. Zależą one również od pory roku. Liczba leukocytów, w przypadku której dymorfizmu płciowego nie stwierdza się, zawiera się z kolei w przedziale 1000-5000 na mm³, wykazując jednak znaczne różnice pomiędzy zimą, kiedy jest największa, i latem, gdy jest mniejsza. Wydaje się, że za to zjawisko odpowiada jakaś przyczyna wewnętrzna. Nie stwierdzono go dotychczas u innych gadów. Wzór odsetkowy jest następujący:

• limfocyty 10-77%
• monocyt 0-3%
• eozynofile 3-67%
• bazofile 0-28%
• neutrofile 4-62%

Prawdopodobnie ilość leukocytów poszczególnych rodzajów również wykazuje zmienność w zależności od pory roku. Jednakże w przypadku neutrofili wysoka zmienność międzyosobnicza uniemożliwia przeprowadzenie badań potwierdzających tę tezę.