Jerzyk zwyczajny

Większość spośród nas zapytana o to, czy widziała kiedyś jerzyka (Apus apus) odpowie, że nie. Tymczasem ten gatunek ptaka występuje na terenie całej Polski szczególnie w miastach. Jednak jest dość podobny do jaskółek i często z nimi mylony. Warto poznać różnice między nimi i lepiej poznać nasze krajowe jerzyki, bo jest to gatunek o ciekawym sposobie życia.

Gdzie spotkać jerzyki zwyczajne?

Jerzyki zwyczajne są ptakami wędrownymi. W czasie lata spotkamy je na niemal całym kontynencie europejskim, w części Azji i północnych rejonach Afryki. Na zimowiska przemieszcza się na obszary południowej Afryki. Z uwagi na występowanie wyróżniona dwa gatunki jerzyka, mianowicie:

• Apus apus apus - zamieszkuje przede wszystkim Europę, północą część kontynentu afrykańskiego i Azję
• Apus apus pekinensis – spotkamy do w Mongolii, Iranie a nawet w Himalajach.

Jak wcześniej wspomniano w Polsce spotkamy go przede wszystkim w dużych miastach, dość liczna jest populacja zamieszkująca Mazury. Niemniej jerzyki można spotkać również w lasach a także w górach (Górach Bystrzyckich, Karkonoszach a nawet w Tatrach). Do Polski przylatuje na przełomie kwietnia i maja, odlatuje w sierpniu i wrześniu, przy czym dalekie wędrówki odbywa głównie po zapadnięciu zmroku.

Jak rozpoznać jerzyki?

Samiec i samica jerzyka zwyczajnego są identyczne. Ich upierzenie trudno nazwać spektakularnym czy nawet wyróżniającym się. Pióra są brązowoczarne – na grzbiecie można dostrzec niebieskawo mieniące się akcenty. Jedynie na szyi i piersi znajduje się jaśniejsza plama. Ciekawa jest natomiast sylwetka ptaków – szczególnie w czasie lotu. Można wtedy zauważyć jakie są smukłe. Skrzydła mają ostro zakończone, a ogon dość krótki. Do ciekawostek należy budowa nóg u tego gatunku. Mianowicie stopa jest tak zbudowana, aby ptaki miały możliwość chwytania się pionowych ścian.

Niestety przez to nie mogą jak inne gatunki siedzieć na gałęziach, czy sprawnie poruszać się po wylądowaniu na powierzchni gruntu. (Panuje przekonanie, że po wylądowaniu na ziemi ptaki te nie mają możliwości wzbić się ponownie w powietrze – jest to jedynie w części prawdą. Młode osobniki, które nie mają w pełni wykształconych skrzydeł faktycznie mogą mieć z tym problem, ptaki dorosłe poradzą sobie). Przeciętnie jerzyki mają długość ciała w granicach szesnaście-osiemnaście centymetrów, przy rozpiętości skrzydeł dochodzącej do czterdziestu pięciu centymetrów i masie ciała wahającej się pomiędzy trzydzieści w pięćdziesiąt dwa gramy.

Gdzie gnieżdżą się jerzyki zwyczajne?

Warto zaznaczyć, że jerzyki lądują przede wszystkim żeby założyć gniazdo i wychować młode. Dorosłe ptaki potrafią nawet spać podczas lotu. Jerzyki zakładają kolonie lęgowe. W warunkach naturalnych zazwyczaj w szczelinach skalnych, natomiast w miastach w różnego rodzaju otworach, szczelinach, pod dachówkami i w innych trudno dostępnych miejscach. Zdarza się jednak, że wybierają budki lęgowe w lasach, czy dziuplaste drzewa. Ptaki w każdym kolejnym sezonie lęgowym wracają do wcześniej sprawdzonych miejsc. Samo gniazdo nie jest specjalnie imponujące. Ptaki zbierają najróżniejsze małe elementy jak pióra czy rośliny i zlepiają je później za pomocą śliny.

Na przełomie maja i czerwca samica składa przeważnie dwa jaja (o wydłużonym kształcie i białe skorupce). Wysiadują je zarówno samiec i samica. Po około trzech tygodniach wykluwają się młode. Pisklaki przebywają w gnieździe przez mniej więcej czterdzieści dni. Warto podkreślić, że zdarzają się sytuacje, kiedy dorosłe nie są w stanie, z powodu niesprzyjających warunków atmosferycznych, dostarczyć młodym pokarmu. Wtedy pisklęta przechodzą w stan hibernacji, dzięki czemu są w stanie przeżyć.

Czym żywią się jerzyki zwyczajne?

Jak łatwo się domyślić jerzyki aktywnie polują na swój pokarm, łapią go w locie, często zbierają się w większe grupy i na znacznych wysokościach chwytają zdobycz. Są to przede wszystkim wszelkiego rodzaju drobne, latające owady (motyle, muchówki, chrząszczem, błonkoskrzydłe). Nie wzgardzą również unoszącymi się na pajęczynach pająkami. Aby wykarmić młode dorosłe osobniki bardzo często zmuszone są pokonywać dalekie trasy, liczące nawet kilkaset kilometrów. W takim przypadku samica, lub samiec gromadzi odłowione owady w podgardlu.

Jakie są zagrożenia dotykające gatunek?

Na terenie Europy jerzyki występują dość licznie, niemniej w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową. W miastach powodem zmniejszenia się liczebności populacji są ciągłe modernizacje budynków przez które zaczyna brakować miejsc, w których ptaki mogą się gnieździć. Dla zapewnienia ochrony ptaków zostało podjęte szereg działań mających pomóc im przetrwać w warunkach miejskich. Wśród nich jest oczywiście rozwieszanie odpowiednich budek lęgowych, ale także właściwe prowadzenie robót remontowych na starych budynkach, z wykorzystaniem właściwych materiałów.